نقد جبار آذین درباره اوضاع سینمای کشور
فروشِ میلیاردی «فسیل» منطبق با واقعیت‌های جامعه نیست
به گزارش پایگاه خبری سینمای خانگی به نقل از سیاست روز؛ چند صباحی است که سینمای ایران حال و روز خوشی ندارد و صرفا مخاطبان سینما با در نظر گرفتن فیلم‌های در حال اکران، سعی می‌کنند ژانر کمدی را انتخاب و برای تماشای این نوع فیلم وقت بگذارند و هزینه کنند. به بهانه فروش ١۵٠میلیاردی «فسیل»، آخرین ساخته کریم امینی به تهیه کنندگی سید ابراهیم عامریان، با جبار آذین، منتقد سینما و تلویزیون گفت‌وگو کردیم.
جبار آذین در ابتدای صحبت‌هایش و با اشاره به اوضاع نابسامان بخش اکران سینمایی گفت: یکی از پرآسیب‌ترین بخش‌های سینمای ایران، بخش اکران است. سینمای ما به رغم تلاش‌هایی که در بخش‌های مختلف صورت می‌گیرد، همچنان در عرصه اکران دچار انواع بیماری‌ها و مشکلات است. به گونه‌ای که بعد از چند دهه به دلیل حضور برخی عوامل و عناصری که ارتقای هنر را نادیده گرفته‌اند و صرفا در سینما به دنبال کسب‌و‌کار هستند، عنان اکران فیلم‌ها را در دست گرفته‌اند. اگرچه بارها از سوی مدیران سینمایی و حتی از میان خود سینماگران تشکل‌هایی به عنوان شورای صنفی نمایش برای جهت دادن به وضعیت اکران در سینما شکل گرفته اما باز هم این شورا‌ها و این گروه‌ها به دلایل خاص از جمله اعمال نظر و سلیقه و منافع شخصی و گروهی نتوانستند به درستی انجام وظیفه کنند.
منتقد سینما و تلویزیون در ادامه گفت: مافیای اکران سینمای ایران بر سر گردنه اکران سینما حضور دارد. هنوز هم بخش‌هایی از کسانی که به اَشراف سینما متصل هستند در این فضا مشغولند و ردپای پولشویی آنها نه فقط در تولید بلکه در اکران هم دیده میشود. این افراد با توجه به میدان‌داری مافیای سینما از فیلم‌هایی حمایت می‌کنند که یا محصول خود آنها بوده یا دوستان آنها در قضیه تولید آن نقش داشته‌اند. به همین دلیل است که ما به یکباره علیرغم اکران ۵ فیلم در ژانر‌های مختلف در بخش اکران می‌بینیم که یک یا دو فیلم با تبلیغات گسترده مواجه هستند. فیلم‌هایی هم وجود دارد که به دلیل بضاعت کم‌سینماگران و سازندگان آنها نمی‌توانند به‌درستی جلوه و به آمار فروش خوبی دست پیدا کنند.
آذین با اشاره به دست داشتن مافیای سینما در بخش اکران گفت: آنهایی که پول و بضاعت مالی دارند می‌توانند در تلویزیون تیزر پخش کنند و تبلیغات شهری دارند و در نتیجه به چشم می‌آیند. یکی از دلایل به ظاهر موفقیت یک یا چند فیلم در اکران می‌تواند همین مسئله باشد.
وی عنوان کرد: موضوع دیگری که خیلی مهم است، باز هم به نفوذ برخی از جریان‌ها و همچنین عوامل شورای صنفی نمایش در حوزه‌های اکران باز می‌گردد، برخی از فیلم‌های خودی در سینما‌های خوب و ممتاز و مکان‌های پر رفت‌و‌آمد و پرتردد شهر اکران میشود آن هم در سانس‌های ویژه، اما به برخی دیگر از فیلم‌ها، سینما‌های پَرت و دورافتاده و سانس‌های نا‌مربوط ارائه میشود.
آذین در ادامه گفت: فیلم‌هایی که در حال اکران است یا تولید سال‌های قبل است یا اینکه دو یا چند فیلمی که توانسته در جشنواره فیلم فجر به نوعی دیده بشود امکان این را پیدا کرده که به اکران برسد. در میان فیلم‌های در حال اکران برخی از فیلم‌های قبلی که منطبق با سیاست‌های دولت پیشین بوده و از منظر ساختار هنری در سطح درجه یک هم نیست و محتوای شایسته و بالنده هم ندارد روی پرده سینما‌ها می‌رود اما با این احوال چگونه است از میان این همه فیلم یک فیلم شبهه کمدی موفق میشود و در گیشه به فروش چند میلیاردی می‌رسد؟
جبار آذین با اشاره به آماردهی نادرست از میزان فروش و تعداد مخاطبان سینما اعلام کرد: اغلب آمار‌های فروشی که از سوی مراکز و سازمان‌های سینمایی مختلف و برخی سایت‌های متصل به سینما ارائه میشود با هم در تناقض است. در پر رنگی و یا کم‌رنگی این آمار یک مقدار تبلیغات شیطنت آمیز وجود دارد. مثلا فیلمی به هر دلیلی نتوانسته در اکران مورد توجه قرار بگیرد با فضاسازی کاذب این فیلم را تبلیغ می‌کنند و القا می‌کنند فیلم در حال فروش میلیاردی است و چندین هزار تماشاگر دارد. با ایجاد چنین فضایی نظر مخاطب را به تماشای این فیلم‌ها جلب می‌کنند.
نکته مهمتر دیگری که در شکل این آمار‌ها دخالت دارد اهدای بلیت‌های کیلویی به ارگان‌ها و سازمان هاست و جالب اینجاست که این بلیت‌ها را در آمار نهایی دخیل می‌کنند و آن را به حساب حضور مخاطب می‌گذارند که کاملاً روش غلطی است.
در چنین وضعیتی یک فیلم سطحی کمدی موفق میشود به فروش چند میلیاردی دست پیدا کند. چرا باید چنین اتفاقی بیفتد؟ آیا به این دلیل است که این فیلم یک اثر شایسته و فاخر است؟
وی در ادامه با یادآوری صحبت‌هایی از مقام معظم رهبری مبنی بر ساخت فیلم‌های خوب و امیدآفرین گفت: واقعیت این است که جامعه امروز ایران به فیلم‌های امیدآفرین و شادی بخش و کمدی نیاز دارد و بارها از سوی مقامات به ویژه مقام معظم رهبری بر این نکته تاکید شده است که همه، نه فقط هنرمندان باید در آثار خود امیدآفرینی بکنند. این نکته اگر مورد توجه هنرمندان قرار می‌گرفت الان ما باید شاهد ده‌ها فیلم امیدآفرین و شادی بخش در سینما می‌بودیم ولی متاسفانه اثری از این دست فیلم‌ها در چرخه اکران نیست. آذین گفت: در چنین برهوتی است که فیلم «فسیل» موفق میشود به فروش میلیاردی دست پیدا کند اگر همزمان با این فیلم دو فیلم طنز و کمدی فاخر اکران می‌شد و تماشاگر قدرت انتخاب فیلم را داشت، آیا این فیلم می‌توانست به چنین رقمی از فروش دست پیدا کند؟
این منتقد سینما با اشاره به بی‌رقیب بودن برخی فیلم‌ها در اکران سینمایی اشاره کرد که چون رقیبی وجود ندارد و چون مردم به شادی و امید نیاز دارند به ناچار به تماشای این فیلم رفتند در نتیجه آنچه که این فیلم از نظر آمار فروش به آن دست پیدا کرده منطبق با واقعیت‌های جامعه نیست. یک واقعیت ناگزیر است که گاه تماشاگر مجبور میشود از میان بد و بدتر، بد را انتخاب کند. در نتیجه این فیلم یک فیلم درجه یک نیست ولی چون فیلم دیگری وجود ندارد مردم به ناچار به تماشای «فسیل» نشستند.
وی در در پاسخ به پرسش خبرنگار سیاست روز درباره سلیق مردم در سینما گفت: فیلم در سینما باید در جهت ارتقاء سلیقه مخاطب شکل بگیرد اما نه از طریق تحمیل نظر‌های برخی گروه‌های سینمایی و یا سینماگران. یعنی فیلم بایستی زندگی مردم، افکار مردم، سلیقه مردم و مخاطب را در ساخت خودش لحاظ بکند اگر قرار باشد که مردم با تماشای یک یا دو اثر سطحی و گذرا و گیشه‌ای، ذائقه‌شان تغییر کند این غلط است. فیلمنامه‌ای که کمدی داشته باشد، باید کارگردان متبحر کمدی ساز داشته باشد باید در آن کمدین‌ها ایفای نقش کنند نه اینکه با چند شوخی سطحی و موقعیت خنده‌دار مخاطب را به خنده وادار کنند. اگر فیلم‌های خوب و فاخری باشند که بتوانند در جامعه ما امیدآفرینی کنند می‌توانند همسو با ذائقه مخاطب باشند اما به شرطی که ذائقه مخاطب را تنزل ندهند. فیلم‌هایی همچون «فسیل» ذائقه مخاطب را در سطح محدودی نگه می‌دارد و یا بهتر است بگوییم تنزل می‌دهد.
جبار آذین در پایان عنوان کرد: ورود و استفاده از شخصیت‌های کمدی و کمدی ساز همچون رضا عطاران و مهران مدیری می‌تواند در ساخت فیلم‌هایی با‌کیفیت و ارتقای ذائقه مردم کمک شایانی بکند.