برچسب: سینمای کودک

امیرحسین قهرایی کارگردان سینما و تلویزیون گفت: سینمای کودک متزلزل شده و باید تدبیری عاجل برای رفع این بحران اندیشه کنند.

به گزارش سینمای خانگی، امیرحسین قهرایی کارگردان سینما و تلویزیون در آستانه روز ادبیات کودک و نوجوان در خصوص فقدان داستان های جذاب در فیلم های کودک گفت: مسئولیت سینمای کودک بر عده بنیاد سینمایی فارابی است؛ من نمی دانم مدیران این نهاد چقدر با بچه ها ارتباط دارند و اصلاً تا چه میزان با فضای سینمای کودک آشنا هستند اما آنچه مهم است اینکه آن ها باید بدانند سینمای کودک متزلزل شده و باید تدبیری عاجل برای رفع این بحران اندیشه کنند.

کارگردان فیلم های سینمایی «علی و غول جنگل» و «بازیوو» در گفتگو با سینماپرس، افزود: بنده شخصاً خیلی از فیلم هایی که به اسم سینمای کودک تولید می شود را دوست ندارم؛ بچه های امروزی با بچه های ۳-۴ دهه قبل تفاوت های بسیاری کرده اند اما متأسفانه گویا برخی مدیران سیاست گذار و فیلمسازان این مسأله را درک نکرده اند.

وی ادامه داد: تولید فیلم کودک سختی ها و مرارت های خاص خود را دارد چرا که در وهله اول باید کاری کرد که مخاطب هدف این گونه فیلم ها از آن استقبال کند، از سوی دیگر باید تدبیری اندیشه کرد تا سرمایه گذار بتواند شاهد بازگشت سرمایه اش باشد و این با سلیقه کودکان امروزی که در دنیای دیگری به غیر از دنیای ما زیست می کنند مشقات جدی را برای فیلمساز به همراه دارد.

قهرایی تأکید کرد: به علاوه بنده نوعی به عنوان یک فیلمساز وقتی اثری را به اسم فیلم سینمایی تولید می کنم باید تلاش کنم تا با این اثرم به فرهنگ کشورم کمک کنم. من باید به بحث مهم آموزش در فیلمم توجه کنم آن هم به صورت زیر پوستی چرا که اگر بچه ها متوجه شوند که من می خواهم در فیلمم چیزی را به آن ها یاد بدهم و فیلمم نوعی کلاس درس برای آن ها محسوب شود آن را پس می زنند.

این سینماگر سپس با تأکید بر اینکه تولید فیلم برای کودکان تحقیق و پژوهش مفصل می خواهد تصریح کرد: ساختن فیلم برای کودکان بسیار سخت است و تمرکز بسیار می خواهد و اینکه عده ای در لحظه تصمیم می گیرند که فیلم کودک بسازند و بلافاصله وارد تولید می شوند کار درستی نیست و همین باعث می شود ما با محتوای نازل و سردستی در بسیاری از فیلم ها روبرو باشیم که قصه های آن به درد کودکان امروز نمی خورد.

کارگردان مجموعه های تلویزیونی «علی کوچولو» و «چاق و لاغر» متذکر شد: فیلمساز کودک برای ساخت فیلم کودک باید مرتب به مدارس و مهدکودک ها سرکشی کند، به پارک ها و فضای بازی بچه ها برود و با آن ها زیست کند و دنیای آن ها را درک کند و تا این اتفاق رخ ندهد قطعاً نمی تواند اثری تولید کند که مخاطب کودک را جذب نماید.

وی سپس به برخی مشکلات سینمای کودک در کشور اشاره کرد و اظهار داشت: معضل ما در سینمای کودک تنها در حوزه فیلمنامه و قصه گویی نیست ما در بسیاری بخش های دیگر مانند بخش «سی جی آی» نیز بسیار ضعیف هستیم و متأسفانه به دلیل گران بودن آن اغلب به صورت باری به هر جهت و سردستی از کنارش عبور می کنیم.

قهرایی در همین رابطه یادآور شد: فیلم «بازیوو» که خودم ساخت آن را بر عهده داشتم نیز به دلیل ضعف در همین بخش «سی جی آی» نتوانست آنچنان که باید در اکران مورد اقبال واقع شود. تازه جالب آنجا است که ما برای این فیلم تحقیقات بسیاری داشتیم و با کودکان بسیاری تعامل کردیم و بر اساس سلیقه آن ها فیلم مان را ساختیم.

این کارگردان خاطرنشان کرد: به هر صورت سینمای کودک سینمایی به شدت لب مرز است؛ ممکن است یک فیلم به راحتی مورد توجه کودکان قرار بگیرد و فیلم دیگر اصلاً نتواند آن ها را جذب کند. به علاوه اینکه فیلم های رئال معمولاً چندان مورد توجه کودکان امروزی نیستند و آن ها ترجیح شان این است که آثار انیمیشن را دنبال کنند و به همین علت است که فیلم های انیمیشن در این اواخر با استقبال بیشتری از سوی کودکان روبرو شده اند.

علی عبدالعلی زاده کارگردان سینما و تلویزیون گفت: تجربه در دنیا ثابت کرده که تولیدات فانتزی همواره با استقبال بسیار خوبی از سوی کودکان روبرو می شوند.

ابراهیم فروزش فیلمساز پیشکسوت سینما گفت: آنطور که شایسته است از تولید فیلمنامه های بی نقص و محکم در حوزه سینمای کودک و نوجوان حمایت نمی شود.

به گزارش سینمای خانگی، ابراهیم فروزش فیلمساز پیشکسوت سینما در آستانه روز ادبیات کودک و نوجوان در خصوص فقدان داستان های جذاب در فیلم های کودک گفت: سیاست گذاران سینمای کودک به محتوای فیلم ها توجه ندارند و آنطور که شایسته است از نظر جبنه های مالی و… از تولید فیلمنامه های بی نقص و محکم در حوزه سینمای کودک و نوجوان حمایت نمی کنند.

کارگردان فیلم های سینمایی «بچه های نفت» و «هامون و دریا» در گفتگو با سینماپرس، افزود: نقش سیاست گذاران در حوزه توجه به داستان و محتوای ارزشمند در فیلم های کودک و نوجوان بسیار مهم است اما متأسفانه گویا آن ها چندان به نقش خود واقف نیستند و به این مسأله اهمیت نمی دهند.

وی ادامه داد: ما نویسندگان بسیاری داریم که قصه های بسیار خوبی در حوزه کودک و نوجوان نوشته اند اما متأسفانه آن ها قصه های شان را تنها در اختیار نهادها قرار می دهند و اگر فیلمسازی علاقمند تولید آثارشان باشد که تعداد این فیلمسازان کم هم نیست به آن ها توجهی نمی کنند.

فروزش سپس با بیان اینکه اقتباس می تواند نجات بخش سینمای بحران زده کودک و نوجوان باشد یادآور شد: من تمام کارهایی که کردم به جز یکی دو مورد همگی اقتباس از کتاب ها و قصه های با ارزش حوزه کودک و نوجوان بوده؛ بنده تردید ندارم که اگر از نویسندگان درجه یک حوزه کودک و نوجوان به صورت بهینه استفاده می شد این افراد بیشتر احساس مسئولیت می کردند و به نوعی تشویق می شدند تا مسیری را که پیش گرفته اند همچنان ادامه دهند.

این سینماگر در بخش دیگری از این گفتگو با تأکید بر اینکه اگر نگوییم سینمای کودک مرده باید عنوان کنیم این سینما به حاشیه رانده شده است تصریح کرد: سال های متمادی است که جز اسمی از سینمای کودک چیز دیگری باقی نمانده است؛ نه سینمایی مختص نمایش فیلم های کودک و نوجوان وجود دارد و نه تهیه کنندگان و سرمایه گذاران چندان به این سینما بها می دهند و از سوی دیگر خانواده ها نیز این سینما را فراموش کرده اند.

کارگردان فیلم های سینمایی «شیر تو شیر» و «خمره» متذکر شد: کودکان امروزه از طریق وسایل ارتباطی مانند گوشی موبایل به بهترین بازی ها، انیمیشن ها و فیلم های روز دنیا دسترسی دارند و آنقدر سرگرمی های جور واجور دارند که قطعاً با آثار پیش پا افتاده سینمای کودک نمی توانند ارتباطی برقرار کنند و به همین علت است که اغلب فیلم های تولید شده در این سینما نیز با اقبال از سوی مخاطبان هدف این سینما روبرو نمی شود.

فروزش در پاسخ به این پرسش که به عقیده شما آیا داشتن غنای محتوایی می تواند کودکان امروزی را که به فرموده شما وسایل سرگرمی بی شماری در اختیار دارند، مجاب به تماشای فیلم های کودک در سالن های سینما کند اظهار داشت: قطعاً همین طور است! تردید نکنید ما گر فیلم های آموزنده همراه با سرگرمی و محتوای نو و امروزی برای کودکان تهیه کنیم آن ها از این فیلم ها استقبال خواهند کرد. متأسفانه ما یا از این سوی بام میفتیم یا از سوی دیگر! بخشی از فیلم های کودک ما فقط شده اند بزن و بکوب و خنده و برخی نیز بسیار سنگین هستند که اصلاً کودک نمی تواند با آن ارتباط بگیرد از این رو ما باید به یک سینمای میانه دست پیدا کنیم که بتواند این قشر از جامعه را به سمت خود جذب کند.

وی در پایان این گفتگو بار دیگر تأکید کرد: ما به هر صورت نباید خودمان را فریب دهیم! ما باید بدانیم که سینمای کودک کاملاً فراموش شده و رها شده است! اگر قرار است این سینما احیاء شود باید روی آن کار شود. ما وقتی سینمای کودک خودمان را قیاس می کنیم با سینمای کودک خارج از کشور می بینیم از نظر تکنیکی و ساختار و محتوا به شدت عقب مانده ایم و این اتفاق بسیار تلخ و ناراحت کننده است.

نویسنده و کارگردان «پیشونی سفید» گفت: اگر واقعاً به داد سینمای کودک و البته ساخت کارهای مفید در نمایش‌خانگی و حتی تلویزیون نرسیم حتماً با میزان واردات عجیب و غریب کارهای کودکانه به کشور مواجه خواهیم بود.

به گزارش سینمای خانگی، سیدجواد هاشمی در گفت وگو با ایرنا، در مورد وضعیت سینمای کودک کشور اظهار کرد: حوزه کودک نیازمند پشتیبانی نهادها و سازمان‌های فرهنگی مرتبط است.

بازیگر «اخراجی ها» افزود: به من می‌گویند فیلم ارزان‌بساز؛ واقعاً برای تأثیرگذاری و القای درست معانی و مفهوم و البته عقب‌نماندن از جنگ انیمیشن‌ها و کارهای کودکانه قوی غربی‌ها باید کارهای خوب عرضه کرد تا کودکان مشتری آن شوند.

هاشمی خاطرنشان کرد: اگر قرار است حمایتی اتفاق بیفتد بنیاد فارابی این حمایت‌ها را ساختارمند و در جهت توسعه و گستره ساخت کارهای تأثیرگذار حوزه کودک و نوجوان قرار دهد. وگرنه رفتار غیرساختاری و مقطعی در این حوزه به یک کار تأثیرگذار و مثمرثمر منجر نخواهد شد.

بازیگر «شهر گربه ها» تأکید کرد: اگر واقعاً به داد سینمای کودک و البته ساخت کارهای مفید در نمایش‌خانگی و حتی تلویزیون نرسیم حتماً با میزان واردات عجیب و غریب کارهای کودکانه به کشور مواجه خواهیم بود. هرچند که الان هم به همین‌گونه است مصرف کودکان و نوجوانان ما بیشتر از کارهای خارجی است. نباید این‌گونه باشد؛ همواره می‌گوییم خسارت فرهنگی، همین‌ها خسارت فرهنگی محسوب می‌شود.

در جایی گفتم ساخت فیلم کودک عشق است و دیوانگی؛ واقعآً به همین صورت است. دیوانگی از این بابت که هیچ شرایطی مناسبِ تولید فیلم کودک و نوجوان نیست

وی خاطرنشان کرد: در جایی گفتم ساخت فیلم کودک عشق است و دیوانگی؛ واقعآً به همین صورت است. دیوانگی از این بابت که هیچ شرایطی مناسبِ تولید فیلم کودک و نوجوان نیست. سه بخش از این عدم توجه را می‌گویم؛ مسئولینِ امر با وجود اینکه ادعا می‌کنند خیلی به سینمای کودک توجه می‌کنند اما در عمل این اتفاق نه در تلویزیون می‌افتد، نه در وزارت ارشاد و نه در بخش‌های دیگر؛ یعنی بچه‌ها مهم نیستند.

هاشمی افزود: در وزارت ارشاد کمک آنچنانی به سینمای کودک به صورت ویژه نمی‌شود. البته کمتر فیلمِ کودک ساخته می‌شود؛ فیلم برای کودکان نه درباره کودکان! از این فیلم‌هایِ درباره کودکان در جشنواره کودک و نوجوانِ به وفور دیده شد که بچه‌ها خوش‌شان نمی‌آید.

بازیگر و تهیه کننده «فیلسوف های احمق» با اشاره به اینکه سانسِ خوب هم به سینمای کودک داده نمی‌شود، تصریح کرد: معضلی که باید به آن توجه جدّی داشت در کنار حمایت‌هایی که حین تولید و پس‌تولید به آن نیازمندیم، حمایت روی پرده اکران است. زمانی سینمایی مثل «سعدی» وجود داشت و امروز حتی سانس خوب هم به سینمای کودک داده نمی‌شود! همین روند باعث شده بارها خودم به عنوان یک فیلمساز ضربه بخورم. سانس‌هایی که به من می‌دادند ساعت ۱۱ صبح، یک ظهر و از این دست ساعت‌های پرت بود! چطور پدر و مادر می‌توانند فرزندشان را به سینما بیاورند.

هاشمی ابراز امیدواری کرد: کمک‌هایی که قرار است تحت عنوان صندوق پروانه ارائه شود به صورت حقیقی اتفاق بیفتد. اگر قرار است بنیاد فارابی به میدان بیاید و صندوقی راه بیندازد شاید به این واسطه انگیزه‌ای برای فیلمسازان این حوزه ایجاد شود.

وی گفت: امیدوارم این کمک‌ها و راه‌اندازی چنین صندوق‌هایی مقطعی نباشند و از طرفی کمک‌های حقیقی برای کسانی که واقعاً دغدغه‌مند این حوزه‌اند و به نوعی تأثیرگذارند اتفاق بیفتد.

سیدجواد هاشمی با اشاره به کم شدن فیلم‌هایی برای کودکان و نوجوانان و انتقاد از نوع طرح‌هایی که برای ساخت فیلم کودک پیشنهاد می‌شود، گفت: نوع نگاه حاکم در دستگاه‌های دولتی برای ساخت فیلم در سینمای کودک ویژگی‌های لازم را برای جذب مخاطب ندارد.

به گزارش سینمای خانگی از ایسنا، تابستان از راه رسیده و سینما به عنوان یکی از محبوب‌ترین و در دسترس‌ترین سرگرمی خانواده‌ها، فعلا فیلم جذابی برای کودکان و نوجوانان عرضه نکرده است.

سال گذشته چند فیلم و انیمیشن به طور متوالی روی پرده سینماها رفتند و توانستند موفقیتی هم در گیشه داشته باشند اما در حال حاضر به نظر می‌رسد با توجه افزایش هزینه‌های تولید و نگرانی‌ها بابت وضعیت اکران، فیلمسازان فعال و باسابقه در سینمای کودک رغبت چندانی برای کار در این حوزه ندارند.

سیدجواد هاشمی که تقریبا از زمستان سال گذشته، فیلم «جزیره فضایی» (تورنادو ۲) را روی پرده داشت و الان در پلتفرم‌های اینترنتی آن را به صورت آنلاین اکران می‌کند، در گفت‌وگویی با ایسنا درباره وضعیت فروش فیلمش در اکران آنلاین و اینکه آیا قصد ساخت فیلم جدیدی دارد یا خیر، بیان کرد: اکران آنلاین «جزیره فضایی» در مقایسه با اکران در سینما تا به امروز وضعیت بهتری داشته چون در سینما فقط ۳۰ درصد فروش به تهیه‌کننده می‌رسد و برای فیلمی که سال ۱۳۹۸ با دو میلیارد تومان ساخته شده و پس از حدود پنج سال، پنج میلیارد تومان بلیت می‌فروشد، فقط یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان به سرمایه‌گذار فیلم برمی‌گردد و این رقم بسیار خنده‌دار است. نکته جالب‌تر اینجاست این رقم مشمول مالیات هم می‌شود و ما نه تنها حتی پول تولید را درنیاورده‌ایم و زمین خورده‌ایم، بلکه باید مالیات هم بدهیم. بنابراین با چنین شرایطی، به نظر می‌رسد در مسیری هستیم که فیلمساز مستقل نتواند فیلم بسازد و سینمای خصوصی شکست بخورد. من دیگر نمی‌توانم به این ماجراها نگاه مثبتی داشته باشم.

این بازیگر که فیلم «فسیل» را هم روی پرده دارد، درباره ارزیابی‌اش از وضعیت امروز اکران سینما که در قبضه کامل فیلم‌های کمدی است و اینکه آیا او هم ترغیب شده تا فیلم کمدی بسازد؟ گفت: فیلم‌های کمدی به این دلیل نیاز مردم به خنده و روحیه‌ شاد، بیشتر فروش دارند اما نکته اینجاست که در بین فیلم‌های کمدی هم فقط برخی فیلم‌ها موفق به فروش می‌شوند که سازندگانشان بیشتر شناخته شده باشند؛ مثلا در حوزه سینمای کودک من تقریباً می‌دانم که هر فیلمی بسازم پنج تا شش میلیارد تومان می‌فروشد چون خانواده‌ها فیلم‌های قبلی مرا را دیده‌اند و سبک کارم را می‌شناسند پس معمولا با بچه‌های خود به تماشا می‌روند. در سینمای کمدی هم به‌جز چند فیلم مثل «دینامیت»، «انفرادی» و «فسیل»، بقیه نتوانستند پول تولید خود را برگردانند و به نظرم مسئولان باید توجه داشته باشند که نباید نسبت به فروش فعلی «فسیل» در این چند ماه خوشحال باشند و آن را به حساب کلی سینما بگذارند چون شاید مسئولان سینمایی بر این باور باشند که وقتی «فسیل» بیش از ۱۸۰ میلیارد تومان فروخته، پس وضع سینما خوب است در حالی که آن‌ها نباید این رقم فروش را به عنوان چوب‌خطی برای رونق سینما از سوی مدیریت در نظر بگیرند. «فسیل» یک فیلم خصوصی بود که توانست فروش کند در حالیکه فیلم «غریب» که من آن را بسیار دوست داشتم و همین الان هزینه ساخت آن به ۳۰ میلیارد تومان می‌رسد، نتوانسته در گیشه موفق باشد.

هاشمی ادامه داد: سینما وضعیت بسامانی ندارد و یکی از مهم‌ترین دلایل آن مسئله قیمت بلیت است. این روزها قیمت یک آدامس از قیمت بلیت سینما بیشتر است یعنی به هر چه دست بزنید قیمت آن ۱۰ برابر شده در حالی که افزایش قیمت بلیت سینما خیلی کمتر از این‌ها بود. برخی می‌گویند اگر بلیت سینما گران شود، مردم به سینما نمی‌روند، اگر این‌طور باشد پس چرا تئاتر با بلیت ۳۵۰ و ۷۰۰ هزار تومان و کنسرت با قیمت ۸۰۰ هزار تومان خوب فروخته می‌شود؟ 

او با بیان اینکه وضع سینما خراب است و باید آن را نجات داد، گفت: در شرایط فعلی من اصلا امکان ساخت فیلم را ندارم، بخصوص آنکه مخارج مراحل پس از تولید فیلم «شهر گربه‌ها ۲» حدود یک میلیارد تومان شده و حتی آنقدر پول ندارم که آن را اکران کنم. آیا کسی درک می‌کند که مفهوم برگشت سرمایه در سینما یعنی چه و ما با چه مشکلاتی روبه‌رو هستیم؟ همین فیلم «شهر گربه‌ها ۲» مدت‌ها در انتظار مجوز نمایش بود تا به طور کامل بر وفق مراد وزارت ارشاد باشد. ایرادهایی را به فیلم وارد کردند که برای یک فیلم کودک و نوجوان عجیب بود. البته فیلم‌های من به گونه‌ای هستند که خانواده‌ها نیز بتوانند تماشا کنند ولی ایراد به محتوا از جنبه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی عجیب است. برای من این پرسش به وجود آمد که آیا مسئولین متوجه نیستند در چهار سال اخیر در حوزه سینمای کودک فقط پنج فیلم فروش کرده و بقیه حتی هزینه‌های تولید خود را برنگرداندند؟

او اضافه کرد: با ادامه این وضعیت فقط فیلم‌های دولتی باقی می‌مانند و بچه‌ها هم اگر چنین محصولاتی را دوست داشتند، همان تلویزیون را تماشا می‌کردند. واقعیت این است که نوع نگاه حاکم در دستگاه‌های دولتی برای ساخت فیلم در سینمای کودک ویژگی‌های لازم را برای جذب مخاطب ندارد. من خودم طرحی داشتم با نام «شهر الاغ‌ها» که به بنیاد فارابی ارائه کردم، ولی به من گفتند به جای چنین طرحی، سراغ ساخت فیلمی درباره کودکان سرطانی بروم.

جواد هاشمی که این روزها مشغول بازی در سریال «زخم کاری ۲» محمدحسین مهدویان است،  در پایان این گفت‌وگو درباره پروژه‌های جدیدش برای بازیگری گفت: به‌جز «زخم کاری»، سریال «بازپرس» را هم کار کرده‌ام ولی فعلا بازیگری را خیلی دوست ندارم و برای گذران زندگی گاهی مجبور به بازی می‌شوم چون از تهیه‌کنندگی در سینما خیلی لطمه خوردم. البته در انتخاب نقش هم در کنار تلاش برای شکستن تابوها، مراقبت‌های زیادی باید انجام دهم.

سینمای ایران طی چهار دهه گذشته شاهد حضور درخشان فیلمسازان زن در دوره‌های مختلف بوده است و اگر بخواهیم برآیندی کلی از عملکرد زنان در عرصه کارگردانی سینما داشته باشیم، حتما می‌توان نمره قبولی برای آن در نظر گرفت.

به گزارش سینمای خانگی از ایرنا، جشنواره بین‌المللی فیلم «حوا» یکی از رویدادهای موضوعی است که به تازگی به تقویم رویدادهای موضوعی سینمای ایران افزوده شده؛ رویدادی که هدف‌گذاری اصلی آن تمرکز بر تشکیل اتحادیه‌ مشترکی از فیلمسازانی است که مقام زن و جایگاه خانواده، موضوع محوری آثارشان است.

درباره «تصویر زنان» در سینمای ایران طی دهه‌های مختلف گزارش‌ها و مقالات متعددی نوشته شده است و در این گزارش قصد داریم نگاهی کوتاه به «جایگاه زنان» در فضای سینمای ایران و فرآیند فیلمسازی در آن داشته باشیم. در میان صنوف مختلف سینمایی که زنان در آن‌ها حضوری تأثیرگذار داشته‌اند، «زنان کارگردان»‌ را می‌توان در زمره موفق‌ترین‌ها قرار داد.

نگاه اول؛ چرا فیلمساز زن مهم است؟

در یک نگاه کلان و اصولی، طبیعتا وقتی صحبت از فن کارگردانی و هنر فیلمسازی می‌شود، جنسیت را نمی‌توان در آن دخیل دانست و درست این است که در رویکرد حرفه‌ای تفاوتی میان فیلمسازان زن و مرد قائل نباشیم. کمااینکه در حوزه‌های دیگر هنری هم وقتی پای ارزیابی شاخص‌های هنری به میان می‌آید، تفکیک از منظر جنسیت خالق آن اثر خطاست.

از این منظر بازخوانی کارنامه سینماگران زن، بیشتر جنبه ژورنالیستی دارد و اینگونه نیست که زن بودن فی‌نفسه ارزش افزوده‌ای برای این فیلمسازان قلمداد شود.

در عین حال آنچه به‌صورت ویژه‌تر در کارنامه هنرمندان زن و در اینجا کارگردانان زن می‌تواند مورد توجه قرار گیرد، سهم و تأثیر «نگاه زنانه» در آثارشان است.

نگاه دوم؛ کدام فیلمسازان زن پیش‌تازند؟

یکی از ویژگی‌های سینمای ایران که در قیاس با دیگر کشورهای دارای صنعت سینما می‌تواند به‌صورت ویژه موردتوجه قرار بگیرد، آمار بالای فیلمسازان زن در آن است. اگر بخواهیم نسبتی میان تعداد کارگردانان زن در قیاس با تعداد کارگردانان مرد در سینمای کشورهای مختلف به‌ویژه کشورهای صاحب‌نامی چون آمریکا و هند تعریف کنیم، سینمای ایران با فاصله‌ای معنادار می‌تواند مدعی پیش‌تازی در این میدان باشد.

شهلا ریاحی بازیگر فقید سینمای ایران تنها یک تجربه کارگردانی در کارنامه حرفه‌ای خود داشت که همان سبب شد تا عنوان اولین کارگردان زن تاریخ سینمای ایران را به نام خود ثبت کند.

در سال‌های پیش از انقلاب زنان فیلمساز حضور چندان ویژه‌ای در میدان تولید نداشتند اما در دهه ۶۰ به‌عنوان دهه احیای سینمای ایران در سال‌های پس از پیروزی انقلاب این مرضیه برومند بود که در حوزه ساخت فیلم‌های کودک و نوجوان، در کنار کارهای تلویزیون، در سینما هم حضوری موثر را رقم زد. در همین دهه پوران درخشنده و رخشان بنی‌اعتماد هم با فیلم‌های شاخص خود در حوزه سینمای اجتماعی پرچم‌دار ورود زنان به عرصه کارگردانی بودند.

تهمینه میلانی هم از کارگردانانی بود که در همان اواخر دهه ۶۰ وارد میدان شد و جنس خاصی از فیلمسازی زنانه را به نام خود در سینمای ایران ثبت کرد. نقشی که فریال بهزاد دیگر زن کارگردان ایرانی در حوزه سینمای کودک از آن خود کرد.

جریان ورود فیلمسازان زن به میدان تولید در سینمای ایران در دهه‌های بعد شتاب بیشتری گرفت و در یک نگاه کلی می‌توان به چهره‌های شاخصی چون انسیه شاه‌حسینی، منیژه حکمت، پریسا بخت‌آور، نیکی کریمی، تینا پاکروان، آیدا پناهنده، آزیتا موگویی، مونا زندی، مرجان اشرفی‌زاده و… اشاره کرد که هر یک با آثاری قابل توجه، حداقل برای یک بار بر کرسی کارگردانی تکیه زدند.

در این میان چهره‌هایی همچون نرگس آبیار و یا منیر قیدی هم بوده‌اند که توانستند با آثار خود هم‌تراز با سینماگران مرد، در حوزه تولید فیلم‌هایی بیگ‌پروداکشن قدرت‌نمایی کنند و اتفاقا نمره قبولی هم بگیرند.

نگاه سوم؛ عملکرد فیلمسازان زن چگونه بوده است؟

واقعیت این است که سینمای ایران طی چهار دهه گذشته شاهد حضور درخشان فیلمسازان زن در دوره‌های مختلف بوده است و اگر بخواهیم برآیندی کلی از عملکرد زنان در عرصه کارگردانی سینما داشته باشیم، حتما می‌توان نمره قبولی برای آن در نظر گرفت.

با این همه اما نکته مهم این است که اگر بخواهیم فهرستی از فیلم‌هایی با نگاه زنانه داشته باشیم که بخشی از «دنیای زنان» در آن بازنمایی شده باشد، کمتر می‌توان سراغ از آثار فیلمسازان زن گرفت و اتفاقا برخی از شاخص‌ترین این آثار را کارگردانان مرد به سرانجام رسانده‌اند.

به تعبیر دیگر می‌توان گفت شاید حضور زنان فیلمساز در عرصه تولید سینمای ایران حضوری قابل‌توجه بوده است اما این حضور متضمن بازنمایی بی‌واسطه جهان زنانه و نگاه زنانه در سینمای ایران نبوده است.

حتی کارگردانی چون رخشان بنی‌اعتماد و یا نرگس آبیار که در کارنامه خود تجربه‌های مهمی چون «گیلانه» و یا «شیار ۱۴۳» را با محوریت زنانی قدرتمند به تصویر درآورده‌اند، در اکثر فیلم‌های خود دست روی سوژه‌ها و فضاهای داستانی‌ای گذاشته‌اند که الزاما متأثر از دنیای زنان و دغدغه‌های زنانه نبوده است.

این البته به معنای انتقاد از عملکرد سینماگران زن و یا نقص در کارنامه آن‌ها نیست بلکه می‌توان آن را در قالب یک حسرت مطرح کرد؛ حسرتی که برگزاری رویدادهایی از جنس جشنواره بین‌المللی فیلم «حوا» می‌تواند فرصتی برای توجه ویژه‌تر و یا شاید حتی جبران آن در آینده باشد.

نخستین جشنواره بین‌المللی فیلم حوا به همت بنیاد بین‌المللی گوهرشاد ۱۶ تا ۲۳ تیر ۱۴۰۲ برگزار خواهد شد.