امیر قادری کارشناس و مریم بحرالعلومی کارگردان سینما از چالش‌ها و فرصت‌های سینمای کوتاه در ایران گفتند.
به گزارش سینمای خانگی از ایرنا، فیلم کوتاه مدیومی است که هر سال با جشنواره فیلم کوتاه تهران فروغی دوباره می‌گیرد و پس از اتمام جشنواره و روزهای نمایش فیلم، همچنان در سکوت فرو می‌رود و به کار خود ادامه می‌دهد تا جشنواره بعدی. این رویه سال‌هاست علیرغم تعریف و تمجید از فیلمسازان و حضور فیلم‌های تامل برانگیز در اثنای جشنواره، پس از اتمام آن طی می‌شود و صحبت از چالش‌های این مدیوم اثرگذار و پر اقبال، یا مهم انگاشته نمی‌شود یا به دست فراموشی سپرده می‌شود. در این دو گفت‌وگو تلاش کردیم نگاهی به چالش‌های فیلمسازان کوتاه، مزیت‌ها و آسیب‌های آن داشته باشیم و در این بین چهلمین جشنواره فیلم کوتاه را نیز مورد ارزیابی قرار دادیم.
با یک توده متوسط در میان فیلمسازان سینمای کوتاه طرف هستیم
امیر قادری، منتقد و کارشناس سینما در گفت‌وگو با خبرنگار سینمایی ایرنا درباره تفاوت فضای فعلی سینمای کوتاه با گذشته خود گفت: فیلم‌ها در سال های گذشته به دو دسته تقسیم می‌شدند. یک دسته اقلیت که تعدادشان کم بود و به معنای واقعی کلمه با استعداد بودند و یک دسته اکثریت که به لحاظ الفبای اولیه فیلمسازی ضعیف بودند. در حال حاضر شرایط متفاوت شده و ما کسی را که الفبای اولیه فیلمسازی بلد نباشد را خیلی کم می‌بینیم. اکثر فیلم‌ها استانداردهای تولیدشده را دارند و فراتر از آن هستند. در اکثر فیلم‌ها، نورپردازی قابل قبول و بازی خوب و اجراهای خوب می‌بینیم.
قادری ادامه داد: این یکی از نشانه‌های توسعه است و نشان می‌دهد که مملکت و طبقه متوسط ما و فیلمسازی ما در حال توسعه است اما نکته منفی این است که شما آن اقلیت متفاوت و سطح بالا را نمی‌بینید. انگار متوسط فیلمسازان آن کلیت ضعیف را ارتقا دادند اما فیلمسازان با استعداد را نیز در سطح متوسط مانده‌اند. گویا با یک کلیت توده متوسط طرف هستیم.
خبری از تک‌ستاره‌ها در میان فیلمسازان نیست
کارشناس و منتقد سینما توده‌ای شدن فیلمسازها را هم مثبت و هم منفی دانست و افزود: این نشان می‌دهد فیلمسازی ما دارد توسعه پیدا می‌کند و دیگر فیلم خیلی ضعیف نداریم اما نکته منفی آن است که تک‌ستاره‌ها را پیدا نمی‌کنیم. فیلم‌هایی که خودشان را در این بین نشان دهند و یک پله بالاتر از بقیه باشند. این امری جهانی است و در سینمای جهان نیز با آن مواجهیم.
قادری در مقایسه توده‌ای شدن فیلمسازهای فیلم کوتاه در ایران و جهان گفت: در سینمای جهان این مسیر به نفع بازار و آگاهانه طی می‌شود و این منجر به فروش بیشتر است چرا که فیلم متوسط می‌تواند توده بیشتری از مردم را به سمت خود جذب کند اما در ایران این مسیر به سمت گسترش طبقه متوسط در فیلمسازی است. همه شبیه هم دیگر می‌شوند و نه فیلم شاخصی می‌بینیم نه تفاوتی را میان فیلمسازان.
کارشناس سینما با اشاره به پاتوق‌های فیلم کوتاه و ظهور استعدادها در آن گفت: در پاتوق فیلم کوتاه فیلمسازهایی بودند که می‌توانستند فیلم بلند بسازند؛ اتفاقا آن ها نیز فیلم‌های بلند خود را ساخته بودند اما پارسال یکی از استعدادهای فیلم کوتاه «جنگل پرتقال» را ساخته بود که یکی از فیلم های خوب جشنواره فیلم فجر بود.
فیلمسازان فعلی سینمای کوتاه به دنبال حرفه‌ای شدن
قادری مزیت فیلم‌های کوتاه فعلی و فضای سینمای کوتاه را در جسارت فیلمسازان دانست و افزود: در حال حاضر می‌بینیم که فیلمسازها می‌خواهند قابلیت خود را نشان دهند و هدف‌شان حرفه‌ای شدن است. پیش‌تر فیلمساز دلش به جشنواره‌ها خوش بود و جایزه گرفتن را ملاک قرار داده بود. سعی داشت شاخک‌های جشنواره های جهانی را تحریک کند و یا در جشنواره‌های داخلی یک پیام اجتماعی مورد تایید فرهنگ رسمی بدهد تا تشویق شود اما در حال حاضر همه می‌خواهند حرفه ای بشوند و خودشان را نشان دهند. جرات و تلاش برای نشان دادن توانایی در حال حاضر از نقاط قوت سینمای کوتاه است.
محتوای فیلم‌های کوتاه هویت مستقل خودش را ندارد
مریم بحرالعلومی، کارگردان سینما نیز در گفت‌وگو با ایرنا درباره تفاوت مدیوم فیلم کوتاه و فیلم بلند گفت: این دو مدیوم دو بستر و دو جهان جدا از هم هستند و ما از همین لطمه می‌بینیم. بسیاری از فیلم‌های کوتاه از لحاظ تکنیک فنی و هنری و ساختار مشکلی ندارند اما مشکل اصلی شان این است که محتوا، هویت سینمای کوتاه را ندارد بلکه برشی از یک فیلم بلند است.
وی ادامه داد: این فاصله‌گذاری باید شکل بگیرد. فیلم کوتاه مدیومی جداگانه و با ساختار خودش است که شروع، نقطه عطف و پایان خودش را دارد. بسیاری از فیلمسازان موفق سینمای بلند با فیلم کوتاه به این مدیوم ورود کردند اما باید توجه داشت که این دو مدیوم در امتداد هم هستند. یک فیلمساز برای آنکه فیلم بلند بسازد و مجوز فیلم بلند بگیرد، باید فیلم کوتاه داشته باشد اما اینکه تصور کنیم فیلمسازی فیلم کوتاه می‌سازد چون نمی‌تواند یا توانایی ساخت فیلم بلند ندارد، این غلط است.
حال سینمای کوتاه از سینمای بلند بهتر است
کارگردان فیلم سینمایی «شهربانو» در تحلیل اوضاع سینمای کوتاه گفت: سینمای کوتاه حال خیلی بهتری از سینمای بلند دارد. این به ما که در سینمای بلند فعالیت می‌کنیم حال خوبی می‌دهد. این حال خوب از جسارتی نشات می‌گیرد که فیلمسازان کوتاه هم در تنوع ژانر هم در ورود به موضوعات دارای حساسیت‌های بیشتر، دارند. به علاوه تعداد فیلمسازان زن نیز نسبت به قبل افزایش چشمگیری داشته که خوشحال‌کننده است.
بحرالعلومی که عضو هیات انتخاب آثار داستانی جشنواره فیلم کوتاه تهران نیز بود، ادامه داد: امسال چند فیلم در جشنواره داشتیم که به طور مشخص به چند حادثه مهم سال گذشته پرداخته بود. همین جرات که در سینمای کوتاه ما دیده می‌شود اما در سینمای بلند خبری از آن نیست جای تحسین دارد. هرچند که فقط یک مورد از آن فیلم‌ها برای جشنواره انتخاب شد اما همین ورود و پرداخت نکته مثبتی است.
بسیاری از فیلم‌های کوتاه با دلهره نسبت به موضوعات مواجه‌اند
کارگردان فیلم «قطع فوری» اظهار کرد: فیلم‌هایی نیز داشتیم که انتخاب نشدند چراکه با یک دلهره نسبت به موضوع مواجه شده بودند. اما فیلم‌های حساسیت برانگیز این فرصت را به مخاطب و فیلمساز می‌دهد که اگر یک نفر وارد این حوز شده است فیلمساز دیگری نیز می‌تواند، فقط باید به چگونه گفتن و پرداختن به موضوع فکر کند.
بحرالعلومی قهرمان داشتن در فیلم کوتاه را عامل مهمی دانست و افرود: در فیلم کوتاه داشتن قهرمان آسان نیست. حالا می‌بینید که در یکی از فیلم‌های شاخص امسال قهرمان زنی داریم که از چند دختر نوجوان دفاع می‌کند و این جرات را دارد که وارد موضوعات حساسیت برانگیز شود. اتفاقی که در سینمای بلند به ندرت می افتد.
فیلمسازی که برای فستیوال‌ها فیلم بسازد، میدان را باخته
این کارگردان در پاسخ به جشنواره‌زدگی فضای سینمای فیلم کوتاه گفت: فیلمسازی که فیلمی را برای فستیوال داخلی یا خارجی و یا به اعتبار اسکار بسازد، میدان را باخته. تو باید فیلم خوب خودت را بسازی در این صورت فیلم، مسیر خودش را پیدا می‌کند.
وی ادامه داد: من به عنوان سینماگر اجتماعی که به جشنواره ای بودن شناخته می شوم با جرات می‌گویم که قطعا جشنواره‌ها شروع ماراتن دل انگیزی هستند اما تکلیف فیلمی که برای جشنواره ساخته شده و به سمت جشنواره‌ها غش کرده نیز هم برای مخاطب و هم برای خود فیلمساز در فضای حرفه ای سینما مشخص است.
بحرالعلومی جرات و جسارت را جز جدایی‌ناپذیر فیلمسازی دانست و گفت: همان قدر که سرمایه و توانایی برای فیلمسازی لازم است جرات و جسارت نیز مهم است. به قدری که اگر فیلمساز در جشنواره مورد تایید اسکار حضور پیدا کرد و یا جایزه گرفت، خودش را نبازد و ادامه بدهد. این هیچ ربطی به این ندارد که در فیلمساز در کدام کشور زیست می‌کند و چه قوانینی برای او وضع شده. این در تمام دنیا ثابت است و فیلمساز است که باید چگونه پرداختن به ایده‌اش را بلد باشد.
