سید رضا نقی‌نژاداورنگ، معروف به اورنگ، در ۲۸ فروردین ۱۳۴۰ در تهران چشم به جهان گشود و دوران کودکی و نوجوانی خود را در همین شهر سپری کرد. از هشت‌سالگی شیفته سینما شد و این عشق هرگز در وجودش رنگ نباخت؛ همین شور او را به دنیای ادبیات و نقد فیلم کشاند و راه روزنامه‌نگاری را پیش پایش نهاد. او تحصیلات خود را در رشته زبان و ادبیات فارسی به پایان رساند و دوره عالی فیلمنامه‌نویسی را در مرکز اسلامی آموزش فیلمسازی (باغ فردوس) گذراند. چهار دهه است که سینما، فرهنگ و ادبیات نه تنها حرفه، که دل‌بستگیِ بی‌چون‌وچرای اوست؛ گواه این ادعا صدها مقاله در حوزه‌های سینما، تئاتر و ادبیات، همراه با آثاری در شعر و داستان‌نویسی است. سال‌ها در روزنامه بانی فیلم به عنوان دبیر تحریریه، عضو شورای سردبیری و معاون سردبیر فعالیت کرد و نوشته‌هایش در رسانه‌های مختلف کشور منتشر شد. در تلویزیون نیز نقشی چندوجهی ایفا کرد: از فیلمنامه‌نویسی و کارگردانی تا تهیه‌کنندگی، تحقیق و مدیریت تولید، که حاصل آن برنامه‌ها، فیلم‌های بلند و سریال‌های پخش‌شده از شبکه‌های سیما بود. حضورش به عنوان کارشناس و منتقد سینما در برنامه‌های رادیو و تلویزیون، و نیز تدریس و پژوهش در ادبیات و سینما، نشان از عزم او برای پرورش نسل جدیدی دارد که با هنر اصیل ایرانی پیوند خورده‌اند. پایگاه خبری سینمای خانگی با او مصاحبه ای ترتیب داده و از او درباره ارزیابی اش از سینمای ایران پرسیده است. متن زیر حاصل این مصاحبه است:
با عرض سلام و خیرمقدم به جنابعالی به خاطر شرکت در مصاحبه با پایگاه خبری سینمای خانگی. شما در جایی با صراحت اعلام کرده‌اید که «سینمای ایران چند دهه است که به نفس‌نفس افتاده». این ادعای سنگینی است. با توجه به تولید سالانه بیش از ۱۰۰ فیلم سینمایی و حضور پررنگ در جشنواره‌های بین‌المللی، چگونه این نظر را توجیه می‌کنید؟
دقیقاً همان‌طور که پیشتر هم گفته ام، بعد از دهه به یادماندنی ۶۰ که سینما در حال صعود بود، سقوط سینما شروع شد. این آمارهای ظاهری گمراه‌کننده‌اند. وقتی می‌گویم «همه چیز در پول خلاصه شده» منظورم دقیقاً همین تولیدات انبوه بی‌کیفیت است. آیا می‌دانید چند درصد از این ۱۰۰ فیلم، واقعاً ارزش هنری دارند یا به طور واقعی با مخاطب ارتباط برقرار می کنند؟ آیا می دانید چند تا از این فیلم هایی که آمارشان را گفتید، با تهیه کننده ی صوری ساخته شده است؟ و ده ها آیا میدانیدِ دیگه…
تهیه‌کنندگان صوری؟! مگر سینما سه چهارتا صنف تهیه کنندگی ندارد که اتفاقاً همیشه هم بین آنها دعواست و هر کدام اصرار دارد که تهیه کننده ها بر اساس قواعد او، بالای سر پروژه ها قرار بگیرند؟ این انجمن ها و جامعه ها و مجمع ها و شوراهای عالی که فراوانند… یک مویز و چهل قلندر! آن وقت شما می فرمایید تهیه کننده های صوری؟!
این دقیقاً مصداق همان جمله‌ای است که گفتم، بعضی از این ساختارها نیت خوبی هم داشته باشند، شیپور را از سر گشادش می زنند… همین انجمن‌های به ظاهر حرفه‌ای، خودشان بخشی از مشکل هستند. به نظر من هیچ نظارت درست و درمانی در کار نیست! پول‌های بی‌حساب و کتاب بخش دیگری از این مشکل است! این پول ها چطور هزینه می‌شود؟ چرا بخش خصوصی نمی تواند فیلم ارزشمند و جدی بسازد؟ بودجه ها کجا مصرف می شود؟ مدیران دولتی و صنفی یک از یک ضعیف تر است…
همه شان که ضعیف نیستند… احیای سینمای کودک، ساخت و افتتاح سالن های سینما، برگزاری جشنواره های باشکوه فیلم کوتاه و حقیقت و فجر و مقاومت و بقیه… فروش بالای فیلم ها که رکورد سالهای قبل را می شکند و دهها نمونه ی دیگر… اینها را مگر مدیران انجام نداده اند؟ این را چگونه تفسیر می‌کنید؟
ببینید آقاجان! حرف من صریح است. سینمای ایران صدها لایه دارد که هیچ کس به آن ها توجه ندارد. شما دارید به استثناها اشاره می‌کنید که اتفاقا اقدامات نمایشی و ظاهری است! من به صراحت گفتم که هر مدیری که روی کار آمد، مطابق سلیقه خود و هم‌جناحی‌هایش عمل کرد. فقط یک اقدام مثبت در مجموعه ی اقدامات یک بخش بزرگ، وقتی سیاست‌های غلط در عمل وجه غالب است، چه ارزشی دارد؟ آیا همین مدیران تاکنون توانسته اند قانونی تدوین کنند که هر کسی تکلیف خودش را بداند و هیچ مدیری نتواند سلیقهای و مطابق دلخواه خودش عمل کند؟
جالب این است که شما در مورد صنف هم شاکی هستید. شما معتقدید که خانه سینما باید کنار گذاشته شود. مگر این نهاد صنفی نیست که باید از حقوق سینماگران دفاع کند؟
دقیقاً! شما هم دقت کنید: اگر خانه سینما به کار صنفی اش بپردازد که کسی مشکل ندارد! درد سینما این است که هم مدیریت ها در گرداب ضعف غوطه می خورند، و هم نهادهای به اصطلاح صنفی! این دو به جای بال پرواز و تعالی سینما، شده اند اهرم که به طور فزاینده ای مشکلات عدیده ای را در سینما ایجاد کنند. وقتی خانه سینما به جای کار صنفی، به جاده خاکی سیاست می افتد و یک نهاد صنفی در حد یک ابزار تبلیغاتی سیاسی تنزل پیدا می کند، خانه سینما چه فایده‌ای دارد؟
پس راه‌حل شما چیست؟ چون به نظر می‌رسد، انتقادات شما به سادگی قابل رفع و رجوع نیست.
مگر شما وظیفه ی رفع و رجوع انتقادات مرا دارید؟! تکرار میکنم: نوشداروی سینمای ایران این است که عنان کار دست عاشقان، عالمان، و با تجربگان سینما باشد. برای اصلاح شرایط، نیاز به مردان و زنانی دغدغه‌مند و غیرسیاسی داریم که حاضر باشند برای سینمای ایران جانفشانی کنند. این شعار نیست، این درمان است. تا وقتی ارتباطات فامیلی و حزبی حاکم باشد، گرداب همچنان سینما را می بلعد!
اما این تغییر چگونه ممکن است؟ مگر نه این که این ساختارها برای پیشرفت سینمای کشور ساخته شده اند؟
سینمای ایران متأسفانه در حال اضمحلال کامل است، مگر اینکه دیدگاه‌ها و روش ها عوض شود! این یک هشدار جدی است. اگر تغییری روی ندهد، دردمندانه باید شاهد مرگ کامل این سینما باشیم.
این گفتگوی عمیقاً چالشی نشان داد که متأسفانه مشکلات سینمای ایران بسیار ریشه‌دارتر از آن است که با اصلاحات سطحی حل شود. ای کاش همه ی مسئولین ریز و درشت سینما، به این دردمندی ها بیشتر توجه کنند و به جای انکار، به دنبال درمان آن باشند. به هر حال آقای اورنگ عزیز، متشکرم از این که وقت خود را در اختیار ما قرار دادید. امیدوارم در یک فرصت مناسب دیگری مثلا در قالب یک میزگرد مفصل با سایر صاحب نظران دغدغه مند بتوانیم در خدمت شما باشیم و برای درمان لایه های بیمار سینمای ایران راه درمانی را جستجو کنیم. خیلی متشکرم.
من هم تشکر میکنم و امیدوارم گوشی برای شنیدن این فریادهای هشداردهنده باز باشد!
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.