برچسب: فیلمساز

نازنین فراهانی از جشنواره آسیاپاسفیک و «سرنوشت» از جشنواره فرانسوی جایزه گرفتند، همچنین «ده سالگی»، «کت چرمی»، «کاپیتان» و «آب، باد، خاک، نان» حضورهای جهانی را تجربه کردند.

به گزارش رسانه سینمای خانگی از مهر، مستند «سرنوشت» ساخته یاسر طالبی در چهل و یکمین دوره جشنواره بین‌المللی توس کورتس شهر اکس-آن-پرووانس فرانسه را از آن خود کرد.

«سرنوشت» جایزه Prix de l’audace (جایزه جسارت) را دریافت کرد.

این جایزه توسط هیات داوران مسابقه بین‌المللی اوسین روکس، ناتالی لبل، لوران سوفیاتی، الکساندر سیکویرا و رضا سرکانیان اهدا شد.

این جشنواره از ۲۸ نوامبر تا ۲ دسامبر برابر با ۷ تا ۱۱ آذرماه در شهر اکس-ان-پرووانس فرانسه برگزار شد.

«سرنوشت» داستان دختر نوجوانی به نام سحر و پدرش رحیم است. داستانی از تردید، عشق و جاودانگی!

این مستند محصول ایران، فرانسه، آلمان و نروژ است.

یاسر طالبی مستندهای «دلبند»، «رویای آهنی»، «آب شهر» و … را کارگردانی کرده است.

نازنین فراهانی جایزه بهترین بازیگر زن جشنواره آسیاپاسفیک را دریافت کرد

در شصتمین دوره جشنواره فیلم آسیا – پاسیفیک که با سازماندهی اتحادیه تهیه کنندگان سینمای آسیا و اقیانوسیه از ۹ تا ۱۱ آذرماه ۱۴۰۲ در ماکائو برگزار شد، فیلم سینمایی «خورشید آن ماه» به کارگردانی ستاره اسکندری، تهیه کنندگی منوچهر محمدی و پخش بین‌المللی شرکت ایریماژ در بخش مسابقه نمایش داده شد و نازنین فراهانی جایزه بهترین بازیگر زن را برای نقش‌آفرینی در این فیلم از آن خود کرد.

فیلم «خورشید آن ماه» در این جشنواره دیرپا که به شکل گردشی در کشورهای عضو اتحادیه برگزار می‌شود، در ۶ رشته دیگر شامل بهترین فیلم، بهترین کارگردان، بهترین فیلمنامه، بهترین فیلمبرداری، بهترین طراحی لباس و بهترین موسیقی متن نیز نامزد دریافت جایزه شده بود.

این فیلم سینمایی بیش از این جایزه بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را در جشنواره فیلم مستقل ایماگو در ایتالیا را دریافت کرده بود.

این فیلم، داستانی از عشق ناکام و سکوت بی فرجام را در دل زیبایی‌های بلوچستان روایت می‌کند و تصویری واقعی و متفاوت از این قوم محجوب ارایه می‌دهد.

«خورشید آن ماه» پس از نمایش افتتاحیه جهانی در جشنواره تراز اول هند – گوآ، در جشنواره‌های دیگری از جمله فیلم‌های ایرانی در زوریخ (بخش مسابقه)، فیلم‌های درون خانوادگی (بخش مسابقه)، رمبوهای سینما (بخش مسابقه)، صوفیه منار (مروری بر آثار فیلمسازان زن ایرانی)، «گل علیه گلوله»، فیلم و هنرهای رسانه‌ای زنان استرالیا (بخش مسابقه)، زنان ایرانی در فرانکفورت و فیلم‌های مستقل ایدرومنو (بخش مسابقه) حضور داشته است که اولین جایزه کارگردانی را برای ستاره اسکندری به ارمغان آورد.

این فیلم سینمایی در جشنواره «گل علیه گلوله» نیز نامزد دریافت جوایز بخش فرهنگ‌ها، بهترین کارگردان، بهترین فیلمنامه نویس، بهترین بازیگر زن، بهترین فیلمبرداری، بهترین تدوین و بهترین موسیقی متن شده است.

«خورشید آن ماه» به تهیه کنندگی منوچهر محمدی و پخش بین‌المللی شرکت ایریماژ، به زودی توسط فیلمیران در سراسر کشور اکران می‌شود.

پویانمایی «ده سالگی» به کارگردانی فاطمه جعفری در حالی موفق به کسب دیپلم افتخار جشنواره فیلم‌های انیمیشن معاصر ایونی (ICONA) شد که انیمیشن «جایگزین» ساخته عبدالله علیمراد در بخش مسابقه بین‌الملل حرفه‌ای‌ها نیز حضور داشت.

دیپلم افتخار جشنواره انیمیشن معاصر ایونی یونان به «ده سالگی» رسید

پویانمایی ۱۸ دقیقه‌ای «ده سالگی» از تولیدات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است که با تکنیک استاپ‌موشن ساخته شده است.

فیلم‌های راه‌یافته به بخش مسابقه این جشنواره در ۲ بخش ملی و بین‌المللی که هر یک خود در ۲ بخش حرفه‌ای و دانشجویی تقسیم شده‌اند، با یکدیگر به رقابت پرداختند.

جشنواره فیلم‌های انیمیشن معاصر ایونی (ICONA) از سوی دپارتمان هنرهای صوتی و تصویری دانشگاه Ionian برگزار می‌شود.

این جشنواره با هدف ارایه بهترین‌های تولید شده در حوزه انیمیشن از سراسر جهان و برای کمک به توسعه میراث فرهنگی فیلم‌های انیمیشن، کمک به خلق فیلم‌های جدید، فراهم کردن زمینه برای تولید مشترک بین‌المللی و تشویق به بحث و گفتمان بین انیماتوران حرفه‌ای، فیلم‌سازان و مردم یونان برگزار می‌شود.

پنجمین جشنواره فیلم‌های انیمیشن معاصر ایونی (ICONA) از ۹ تا ۱۲ آذر ۱۴۰۲ (۳۰ نوامبر تا ۳ دسامبر ۲۰۲۳) در کشور یونان برگزار شد.

«کت چرمی» و «کاپیتان» مسافر چنای هند شدند

۲ فیلم سینمایی «کت چرمی» و «کاپیتان» به ترتیب به کارگردانی حسین میرزامحمدی و محمد حمزه‌ای در بخش رقابتی فیلم‌های بلند سینمای جهان بیست و یکمین جشنواره بین‌المللی «چنای» هند به نمایش در می‌آیند.

هر ۲ فیلم «کاپیتان» به تهیه‌کنندگی سیدصابر امامی و «کت‌چرمی» به تهیه کنندگی کامران حجازی از تولیدات بنیاد سینمایی فارابی به‌شمار می‌روند.

این نخستین حضور «کت چرمی» و چهارمین حضور «کاپیتان» در جشنواره‌های جهانی شمرده می‌شود.

بیست و یکمین جشنواره بین‌المللی «چنای» هند از چهاردهم تا بیست‌ویکم دسامبر برابر با بیست و سوم تا سی‌ام آذرماه برگزار می‌شود.

جایزه جشنواره فرانسوی به «آب، باد، خاک، نان» رسید

مستند «آب، باد، خاک نان» به کارگردانی مهدی زمانپور کیاسری و تهیه کنندگی سمیه زراعت کار و مهدی زمانپور کیاسری جایزه بهترین مستند کوتاه جشنواره فیلم کودکان فرانسه را دریافت کرد.

مستند ۲۵ دقیقه‌ای «آب، باد، خاک، نان» که تولیدش بیش از یکسال زمان برده روایتی خوش آب و رنگ و لطیف از زندگی ابوالفضل و ستایش ۲ کودک فهرجی است که در پیچ و تاب سرنوشت، زندگی متفاوتی را تجربه می‌کنند.

این جشنواره که برای حمایت از کودکان جهان بنا شده است، به فیلم‌های خلاقانه بها می‌دهد و هر ساله از ۲۱ تا ۲۵ نوامبر برابر با ۳۰ آبان تا ۴ آذرماه در پاریس برگزار می‌شود.

پخش بین‌الملل فیلم بر عهده موسسه هنر هفتم با مدیریت علیرضا شاهرخی است.

سایر عوامل «آب، باد، خاک، نان» عبارتند از نویسنده و کارگردان: مهدی زمانپور کیاسری، فیلمبردار: داوود رحمانی، حسن سیدی پریشان، مهدی زمانپور کیاسری، تدوین: محمدرضا وطن دوست، صدابردار: پیام میرتبریزیان، صداگذار: آرش قاسمی، مدیر تولید: تیمور نوربخش، تهیه کننده: سمیه زراعت کار و مهدی زمانپور کیاسری.

رئیس سازمان سینمایی کشور گفت: ۴۳۰ سالن سینما تا پایان دولت سیزدهم به سالن‌های کشور افزوده خواهد شد و حمایت از فیلمسازان شهرستان‌ها نیز در دستور کار است.

به گزارش سینمای خانگی از روابط عمومی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان جنوبی، محمد خزاعی روز سه‌شنبه در جلسه هم‌اندیشی درباره نیازهای فرهنگی، هنری شهرستان طبس افزود: زمان آغاز دولت سیزدهم ۵۷۰ سالن سینمایی در ایران داشتیم که در ۴۰ سال عمر انقلاب ساخته شده بود و دچار عقب ماندگی عجیبی بودیم.

وی با بیان اینکه از لحاظ رتبه‌بندی سینما مقام ۱۲ دنیا را داریم گفت: نسبت به کشورهایی که صاحب صنعت سینمایی نیستند حتی عقب افتادگی‌هایی در حوزه زیرساخت داشتیم اما ۲۳۴‌ سالن سینما طی ۲ سال گذشته در کشور افتتاح شد و امیدواریم تا پایان دولت سیزدهم به تعداد هدف‌گذاری شده برسیم.

معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اضافه کرد: در دولت سیزدهم علیرغم فضاسازی های تبلیغاتی که در کشور ایجاد می‌شود اتفاقات بسیار خوبی در حال شکل‌گیری است.

وی گفت: مشکل اساسی ما مشکل اقتصاد است که سبب شده فعالیت‌های اساسی عمرانی، فرهنگی، اجتماعی و حتی روابط بین‌الملل تحت‌الشعاع قرار بگیرد.

خزاعی اظهار داشت: در حوزه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در بخش‌های مختلف از جمله کتاب، معاونت هنری، معاونت مطبوعاتی، معاونت قرانی و سایر حوزه‌ها اتفاقات بسیار بزرگی رخ داده است.

گسترش چتر بیمه‌ای صندوق اعتباری هنر

وی همچنین با اشاره به اقدامات رفاهی و بیمه فعالان قرانی، عنوان کرد: صندوق اعتباری هنر همه فعالان قرآنی، ناشران و هنرمندان را در کشور بیمه کرده است.

رئیس سازمان سینمایی، انجام اقداماتی در حوزه مسکن و توسعه فعالیت کتابخوانی در برخی استان‌ها را از دیگر اقدامات برشمرد و گفت: سال گذشته با توجه به توطئه‌هایی که در خارج کشور طراحی شده بود و بخش اعظم آن به حوزه فرهنگ بر می‌گشت، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سال سختی را پشت سر گذاشت.

وی ادامه داد: اینکه برخی از هنرمندان خواسته یا ناخواسته وارد این بازی شدند بحث دیگری است اما کل طراحی سال قبل این بود که نگذاریم هیچ حرکت فرهنگی در کشور شکل بگیرد.

خزاعی گفت: امروز نه تنها کار نظام تمام نشد بلکه قدرتمندتر از همیشه به حرکت خود ادامه می‌دهد و در آینده باعث افتخارات بزرگی در عرصه جهانی خواهد شد.

وی بیان کرد: همه کسانی که سال گذشته برای ایران برنامه‌ریزی می‌کردند امروز خود گرفتار مانده‌اند، اسرائیل سال گذشته با راه‌اندازی شبکه‌های خارجی و سرمایه‌گذاری در حوزه رسانه‌ها علیه مردم ایران خیلی هزینه کرد ولی اکنون در گرداب مانده است.

۴۰ مجتمع فرهنگی و هنری در حال ساخت است

معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: اکنون حداقل در این وزارتخانه پروژه‌های متعددی در حال شکل‌گیری است و ۳۰ تا ۴۰ مجتمع فرهنگی و هنری که از ۱۸ سال پیش راکد مانده بود با همت دولت در سفرهای استانی مجدد در حال ساخت است.

وی اضافه کرد: شاید پروژه جدیدی اجرا نشده اما فعالیت‌ها و پروژه‌ها در سفرهای استانی هیات دولت در اولویت قرار گرفته و در حال تکمیل شدن است.

خزاعی گفت: ما در سازمان سینمایی نقش هماهنگی، تنظیم‌گری، برنامه‌ریزی، مباحث قانونی، تبصره‌ها، تجهیزات و امکانات را داریم اما سالن تعطیل شده طبس را با احیای صندلی‌ها راه‌اندازی خواهیم کرد تا مردم حداقل از فضای سالن قدیمی سینما بهره‌مند شوند.

وی تصریح کرد: با کمک فرماندار و کمک‌های اقتصادی استانداری و سطح شهر نیز توسعه و ساخت سه سالن در این شهرستان در دستور کار قرار خواهد گرفت تا یک سال و نیم آینده مورد بهره‌برداری قرار گیرد و طبس با این همه ظرفیت و مردم هنر دوست بتواند حداقل یک سالن سینمایی داشته باشد.

اختصاص ۷۰ درصد اعتبارات سینمایی به شهرستان‌ها 

رئیس سازمان سینمایی گفت: در حوزه‌های دیگر نیز برنامه‌ریزی کرده‌ایم و هیچ گاه شهرستان‌ها مانند دولت سیزدهم مورد توجه قرار نگرفته بود، اگر حرف از عدالت فرهنگی می‌زنیم در سینمای جوان ۷۰ درصد بودجه را به شهرستان‌ها و ۳۰ درصد به تهران اختصاص داده‌ایم.

وی اضافه کرد: نخستین بار از فیلمسازان در عرصه شهرستان‌ها حمایت کردیم و دفاتر سینمای جوان کشور بعد از ۱۴ سال در اختیارشان قرار می‌گیرد.

خراعی گفت: برای افتتاح دفتر سینمای جوان در طبس طرحی تهیه شده ولی با توجه به اینکه نمایندگی‌ در شهرستان‌ها قابل وصول هستند، در صورت فعالیت خوب تبدیل به دفتر خواهند شد لذا برای گشایش نمایندگی در طبس آمادگی داریم.

حمایت از جشنواره فیلم کویر و زندگی

وی افزود: در حوزه رویدادهای ملی، جشنواره فیلم «کویر و زندگی» را به عنوان یکی از معدود رویدادهایی که هر سال در طبس برگزار می‌شود برنامه‌ریزی و حمایت خواهیم کرد که به بهانه این جشنواره می‌توان از حضور سینماگران و فیلمسازان و از طرفی برای تبلیغات شهر طبس از جمله مفاخر، شهدا، افتخارات حوزه علم و دانش استفاده کرد.

رئیس سازمان سینمایی با بیان اینکه توسعه سینما یکی از مولفه‌های انقلاب اسلامی در کشور است گفت: امروز ثبت و ضبط حوزه دفاع مقدس، مسایل دینی، سریال‌های فاخر، ترویج فرهنگ، تمدن و سایر موضوعات توسط هنرمندان انجام می‌شود، هنرمندان بزرگی که بسیار زحمت می‌کشند و تاثیرگذار هستند.

این جلسه با حضور امام جمعه، معاون استاندار و فرماندار ویژه طبس، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان جنوبی، جمعی از مسئولان و هنرمندان در سالن شهید رجایی فرمانداری طبس برگزار شد.

۱۴ آذر سالروز خاموشی چراغ عمر سینماگری است که آثار برجای مانده از او چون چراغی خاموشی‌ناپذیر به سینمای ایران روشنی بخشیده و یاد و نام او مشمول معنای این دیالوگ نبشته بر سنگ مزارش است: «آیین چراغ خاموشی نیست».

به گزارش سینمای خانگی از ایرنا، در بین نسل فیلمسازان موج نو، علی حاتمی جایگاهی یگانه دارد، سینماگری که ۲۷ سال پس از کوچ نابهنگام از سینما و دنیا، مسعود کیمیایی همقطار دیرین حاتمی، ۱۴ آذر سال ۱۳۹۷ همزمان با سالروز درگذشت کارگردان «سوته دلان» در گرامیداشت وی نوشت‌:‌ «علی حاتمی را نباید به یاد آورد، در یاد هست. بیرون نمی‌رود، چون مهمان یاد نیست. علی حاتمی را همیشه دوست داشتم. پنجره‌ای رو به باغ، پر از طراوت و نسیم. چه می‌شود گفت آخر ندارد. مرگ انسان را تمام نمی‌کند. سینمایی به‌ سادگی متن‌هایش… پیچیدگی، طرح معما نداشت. سینمایی روان و گفت‌وگوهای خانگی. اما… زیبا.»

عباسعلی حاتمی معروف به علی حاتمی ۲۳ مرداد سال ۱۳۲۳ در خیابان شاهپور تهران متولد شد و سالها بعد، پس از فارغ التحصیلی از هنرستان آزاد هنرهای دراماتیک، چنانکه خود اذعان کرده، از ۱۶ – ۱۷ سالگی با نگارش چند نمایشنامه، فعالیت حرفه ای را آغاز کرد.

حاتمی نخستین نمایشنامه خود را با عنوان «دیب»(دیو) در تالار دانشکده هنرهای دارماتیک به صحنه برد و بعدتر نمایشنامه «حسن کچل» را به کارگردانی داود رشیدی در تالار سنگلج به اجرا رساند.

احترام برومند همسر مرحوم داوود رشیدی ۲۴ مرداد سال ۱۳۹۸ در مراسم گرامیداشت زادروز علی حاتمی که در تالار سنگلج برگزار شد، گفته بود:‌ زنده‌یاد حاتمی از دانشجویان همسرم بود و من برای اولین بار او را در منزل‌مان ملاقات کردم که در همان دیدار نمایشنامه «حسن کچل» را برای من و داود رشیدی خواند. پس از آن رشیدی تصمیم گرفت که این نمایشنامه را روی صحنه ببرد.

حاتمی سپس فعالیت خود را در تلویزیون ملی آغاز کرد و پس از نگارش چند نمایش تلویزیونی، نخستین فیلم سینمایی بلندپروازانه خود و نخستین فیلم موزیکال سینمای ایران را به نام «حسن کچل» در سال ۱۳۴۸ ساخت.

حاتمی که افزون بر کارگردانی، نویسندگی و نیز سرایش اشعار این فیلم موزیکال را برعهده داشت، در نخستین اثر سینمایی خود به سراغ یک داستان فولکلوریک و عامه پسند و مملو از مثل ها و متل های مردمی با سبک نقالی رفت.

داستان «حسن کچل» با صدای مرحوم مرتضی احمدی به عنوان نقال و نقل «شهر شهر فرنگه، خوب تماشا کن، سیاحت داره…»، از دریچه دستگاه شهر فرنگ آغاز می شود و روایت پسر(حسن) کچلی است که عاشق «چهل گیس» اسیر طلسم دیو شده است.

«حسن کچل» مملو از آموزه های اخلاقی است از توصیه به صداقت و غلبه خیر بر شر. «حسن کچل» با استقبال مردم روبرو شد و حدود ۹ میلیون تومان فروخت.

حاتمی در واپسین سالهای عمر خود در گفت وگوی با مرحوم منوچهر نوذری از «حسن کچل» به عنوان محبوب ترین ساخته خود یاد کرد زیرا به گفته وی اثری است که با عبور از صافی زمان، همچنان در خاطر مردم باقی مانده است

حاتمی در واپسین سالهای عمر خود در گفت وگوی با مرحوم منوچهر نوذری از «حسن کچل» به عنوان محبوب ترین ساخته خود یاد کرد زیرا به گفته وی اثری است که با عبور از صافی زمان، همچنان در خاطر مردم باقی مانده است.

پس از «حسن کچل»، حاتمی دومین فیلم بلند خود به نام «طوقی» را در سال ۱۳۴۹ ساخت. حاتمی در «طوقی» مانند «حسن کچل» داستان خود را در بستر خرافات و باورهای مردمی پیش می برد، روایتگر خانواده ای است که با نشستن کفتر شومی به نام «طوقی» به بام خانه اشان دچار مصیبت و بلا می شود. یکی از پیام های اخلاقی «طوقی» این است که کار را باید به کاردان سپرد. اشتباهی که از «آسید مصطفی» در فرستادن «آسید مرتضی» خواهرزاده جوان خود برای سرانجام رساندن کاری بزرگ سرزد، برای خانواده پایان شومی را رقم زد.

نیمی از فیلم در کاشان و نیم دیگر آن در شیراز فیلمبرداری شد. ناصر ملک مطیعی، بهروز وثوقی، صغری عبیسی(آفرین) و حمیده خیرآبادی(نادره) و ژاله علو در «طوقی» بازی می کردند.

حاتمی که به دوبله علاقه بسیاری داشت در «طوقی» از صدای مرحوم چنگیز جلیلوند بهترین بهره را گرفت و وی به جای دو نقش اصلی فیلم صحبت کرد.

موسیقی متن بسیار زیبای «طوقی» کاملا با فیلم سازگاری دارد و این فیلم را به اثری نوستالژیک تبدیل کرده است.

«طوقی» یکسال پس از «قیصر» به کارگردانی مسعود کیمیایی اکران شد. «طوقی» بعد از «قیصر» دومین فیلمی بود که بهروز وثوقی و ناصر ملک مطیعی در کنار یکدیگر ایفای نقش کردند. موفقیت هر دو فیلم در گیشه، تاثیر فراوانی در بهبود اقتصاد سینمای ایران داشت.

حاتمی سال ۱۳۵۰ فیلم سینمایی «باباشمل» و دومین اثر موزیکال خود را با بازی محمدعلی فردین، ناصر ملک مطیعی و بهمن مفید به روی پرده برد.

حاتمی «باباشمل» را نیز در امتدا ساخته های فولکلوریک خود، و با عبور از تاریخ، تماشاگر را به دوره لوطی های اواخر دوره قاجار می برد و در داستانی ساده و بی پیرایه به مفاهیم اخلاقی عشق، بدگمانی و گذشت می پردازد.

سال ۱۳۵۱ سال پرکاری برای حاتمی بود و در این سال سه فیلم «قلندر»، «ستارخان» و «خواستگار» را ساخت.

«قلندر» چهارمین ساخته حاتمی بود با همان نشان های رایج و مورد علاقه وی که در «بابا شمل» دیده شد، با این تفاوت که موزیکال نبود. «قلندر» دومین همکاری حاتمی با ناصر ملک‌مطیعی بود که نقش «قلندر» را بازی می کرد.

«خواستگار» نیز دیگر فیلم حاتمی در سال ۱۳۵۱ بود. این فیلم داستانی معاصر و طنز دارد و حکایت آموزگاری به نام «آقای خاوری» است که بنای خواستگاری را از دختری به نام «زری» دارد اما در مصاف دیگر خواستگاران، قافیه را می بازد!

حاتمی در «ستارخان» نیز موضوعی تاریخی را دستمایه قرار می دهد و به روایت بخشی از تاریخ قیام مشروطه به روایت خود می پردازد.

علی نصیریان و عنایت‌الله بخشی به ترتیب در نقش «ستارخان» و «باقرخان» ظاهر شدند و عزت‌الله انتظامی، جلال پیشواییان، محمدعلی کشاورز، جهانگیر فروهر، محمدعلی سپانلو و سیروس ابراهیم‌زاده عهده دار دیگر نقش ها بودند.

«ستارخان» برای حاتمی دردسر ساز شد و شماری از نمایندگان مجلس وقت، آن را تحریف علنی تاریخ قلمداد کردند و حاشیه های دیگر در نهایت سبب شد، پروانه نمایش لغو و فیلم توقیف شود.

سال ۱۳۵۲ حاتمی نخستین تجربه سریال سازی خود را با ساخت مینی سریال ۶ قسمتی داستان ها مثنوی شامل «سلطان و کنیزک»، «پیر چنگی»، «قاضی و زن جوحی»، «خلیفه و اعرابی»، «طوطی و بازرگان» و «صوفی» آغاز کرد که در نوروز ۱۳۵۶ از تلویزیون پخش شد.

جمشید مشایخی، سعید امیرسلیمانی و عباس مغفوریان از جمله بازیگران این سریال بودند.

علی حاتمی ارادت خاصی به مولانا داشت

جمشید مشایخی پیشتر در مصاحبه ای درخصوص همکاری با حاتمی در این سریال گفته بود: علی حاتمی ارادت خاصی به مولانا داشت و معتقد بود که غباری در نگاه به مولانا نشسته و ما باید با ساخت فیلم هایی با اقتباس از قصه های حضرت مولانا باعث شویم مردم مجدد نگاهی به کارهای این شاعر بزرگ بیندازند و در این راستا ۶ تا از قصه‌های مثنوی معنوی را تبدیل به فیلمنامه کرد و من هم در آنها بازی کردم. علی حاتمی تاریخ را به خوبی می‌دانست و دانش خوب او در تاریخ بود که کارهایی تاریخی اش را تا به امروز ماندگار کرد.

حاتمی دو سال پس از ساخت سریال داستان های مثنوی، تولید پروژه بلندپروازانه دیگری به نام «سلطان صاحبقران» را در دست گرفت، که آن را نیز در گفت وگو با منوچهر نوذری ارزنده ترین کار خود در عرصه سریال سازی معرفی کرد.

سریال ۱۳ قسمتی «سلطان صاحبقران» سال ۱۳۵۴ از تلویزیون پخش شد و با توجه با استقبال، پخش آن در سال ۱۳۵۶ از تلویزیون تکرار شد.

حاتمی در «سلطان صاحبقران» ذیل روایت بخشی از دوره پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار و قتل امیرکبیر تا زمان ترور وی، نقدی بر سیستم حکومتی گرفتار در لجاجت، کینه توزی، قدرت طلبی، بی کفایتی، توطئه و … می پردازد.

در «سلطان صاحبقران» نقش امیرکبیر و ناصرالدین شاه به ترتیب به ناصر ملک مطیعی و جمشید مشایخی سپرده شد و جمعی دیگر از بازیگران از جمله زری خوشکام، پرویز فنی‌زاده، سعید نیک‌پور، جهانگیر فروهر، سعید امیرسلیمانی، سعید پورصمیمی، اسماعیل داورفر، مرتضی احمدی، مهری ودادیان، مرضیه برومند و رضا بابک در این سریال حضور داشتند.

حاتمی در مصاحبه ای و درباره اینکه چرا دوران قاجاریه و به ویژه دوره سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار را برای روایت خود از تاریخ ایران برگزیده‌، گفته بود: به جرأت می‌توانم بگویم که حسّ من، ریتم من و ضرباهنگ کارهای من برای زندگی دوره قاجار خیلی مناسب تره تا زندگی امروز!… ، یعنی من اگر یک قصه یا فضایی مربوط به زندگی در دوره قاجار باشه، خیلی به هرحال با آن نزدیکی بیشتری احساس می‌کنم… شاید یکی از دلایل این باشه که بعد از قاجاریه واقعاً یک مقداری هویت ملی ما به جبر، و نه به صورت یک جریان عادی و طبیعی تغییر کرد.

سریال ارزنده «سلطان صاحبقران»، یک نکته قوت دیگری داشت و آن دیالوگ های ماندگاری بود که از ذهن علی حاتمی تراوش می کرد.

دیگر نقطه قوت این سریال موسیقی آن ساخته مرحوم واروژ هاخباندیان(واروژان) بود که همچنان زنده است و طراوت دارد.

پس از تولید سریال فاخر «سلطان صاحبقران»، حاتمی فیلم سینمایی «سوته دلان»، بهترین اثر در کارنامه خود، و حتی بازیگران و نیز محبوب ترین فیلم نزد منتقدان را ساخت.

«سوته دلان» اثری زمستانی است و داستان آن درمورد «حبیب آقا ظروفچی» است که برای مراقبت از مادر و برادر معلول خود به نام «مجید کله خربزه» که دچار اختلال ذهنی است، پشت پا به زندگی زده و حتی ازدواج با محبوب خود که سالها به پای او نشسته را به تاخیر انداخته است.

اما داستان از جایی آغاز می شود، که حبیب آقا ظروفچی به توصیه دوستان، که راه نجات «مجید» را گماردن زنی برای او می داند، عمل می کند اما انتخاب غلط و فهمیدن اصل ماجرا از سوی «مجید»، سبب بدحالی او می شود و «حبیب آقا ظروفچی» برای نجات و شفای برادر راهی امام زاده داود(ع) می شود و … .

«سوته دلان» سال ۱۳۵۶ به عنوان آخرین اثر حاتمی پیش از انقلاب با بازی بهروز وثوقی، جمشید مشایخی، فخری خوروش، جهانگیر فروهر، سعید نیکپور و رقیه چهره آزاد ساخته شد. این اثر سینمایی در نظرسنجی منتقدان و نویسندگان یکی از ماهنامه های سینمایی به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران انتخاب شد.

هفتمین اثر سینمایی حاتمی نیز سرشار از آموزه های اخلاقی است و دیالوگ های دلنشین، به این فیلم صفای خاصی بخشیده و معروف ترین و ماندگارترین دیالوگ تاریخ سینما از زبان «مجید آقا ظروفچی» وقتی بر بلندای کوه مشرف به امام زاده داود(ع) متوجه مرگ برادر می شود، ادا می شود: «همه عمر دیر رسیدیم.»

حاتمی همواره به دوبله فیلم های خود علاقه خاصی داشته و در «سوته دلان» شاهد درخشش این هنر از سوی دوبلورهای خوش صدا هستیم و منوچهر اسماعیلی با صداپیشگی «مجید کله خربزه»، دیالوگ های ناب حاتمی را در تاریخ جاودان کرد.

یک نکته جالب در «سوته دلان» طراحی گریم و چهره پردازی «مجید کله خربزه» بود که با همکاری «اتللو فاوا» گریمور ایتالیایی و ایرج صفدری شکل گرفت.

در «سوته دلان» از موسیقی ساخته حسین عیلزاده استفاده شد که نخستین همکاری وی با حاتمی بود.

حاتمی سالها پیش در گفت وگوی ضمن اعلام علاقه به هنر، از سریال «هزاردستان»، فیلم سینمایی «کمال الملک» و «دلشدگان» به عنوان سه گانه سینمایی(تریلوژی) خود به ترتیب در باب و ستایش هنر «خوشنویسی»، «نقاشی» و «موسیقی» اشاره کرده بود.

حاتمی که با ساخت «حسن کچل» آن هم در نخستین کار سینمایی ثابت کرده بود که دل بی پروایی برای به سرانجام رساندن پروژه های بزرگ دارد، تولید سریال «هزاردستان» را سال ۱۳۵۸ آغاز کرد و طی فرایندی هشت ساله، سال ۱۳۶۶ آن را به پایان رساند و از تلویزیون پخش شد.

حاتمی توانایی خاصی در گرد هم آوردن بازیگران بزرگ داشت

حاتمی که توانایی خاصی در گرد هم آوردن بازیگران بزرگ داشت، «هزاردستان»، سریال پر شخصیت خود را با هنرنمایی گروه از برجسته‌ترین بازیگران سینما شامل جمشید مشایخی، عزت الله انتظامی، محمدعلی کشاورز، داود رشیدی، جعفر والی، عزت‌الله مقبلی، حسین گیل، زهرا حاتمی، شهلا میربختیار، پرویز پورحسینی، جهانگیر الماسی، محمد مطیع، جمشید لایق، اسماعیل محرابی، رقیه چهره‌آزاد، عطاءالله زاهد، نعمت‌الله گرجی، محمد ورشوچی، سعید امیرسلیمانی، مهری ودادیان، اصغر همت و … ساخت.

وقایع «هزاردستان» با نام ابتدایی «جاده ابریشم»، از سالهای انقراض حکومت قاجار آغاز می شد و تا سال ۱۳۲۰ و ورود متفقین به ایران ادامه می یابد و حاتمی با دستمایه قرار دادن یک اتفاق تاریخی، به رسم مالوف و با قدرت تخیل آن را دراماتیزه کرده و روایتی تماشایی ارائه می دهد.

«هزاردستان» روایتگر فردی به نام «رضا خوشنویس» مبتنی بر شخصیت واقعی «کریم دواتگر» است که در جوانی به «رضا تفنچگی» معروف و التزام رکاب یک خان در موعد شکار بوده است. وی پس از آشنایی با فردی نام «ابوالفتح»، وارد گروهی به نام «کمیته مجازات» می شود که یگانه راه نجات ایران را اقدام مسلحانه علیه رجل فاسد و حذف آنها می داند اما شخصیتی در داستان وجود دارد که سرنخ همه علت و علل این ماجراها به وی ختم می شود؛ «خان فرمانفرما».

به گفته برخی منابع، حاتمی نگارش فیلمنامه «هزاردستان» را سال ۱۳۵۴ آغاز کرد و در سال ۱۳۵۷ به پایان رساند. نقل است که حاتمی حین نگارش فیلمنامه برای مدتی در فرانسه بوده و برای اینکه تمرکز خود را از دست ندهد، سر خود را تراشیده تا مجبور نباشد به بیرون از خانه مراجعه کند!

سریال «هزاردستان» با آهنگسازی مرتضی حنانه، با گروه حرفه ای از صداپیشگان شامل منوچهر اسماعیلی، ناصر طهماسب، ایرج ناظریان، عزت الله مقبلی، حسین عرفانی، بهرام زند، زهره شکوفنده، خسرو خسروشاهی، شمسی فضل‌اللهی، احمد رسول‌ زاده، اصغر افضلی، ژرژ پطرسی، عطاءالله کاملی، پرویز بهرام، جلال مقامی، منوچهر نوذری، حسین حاتمی، آذر دانشی، حسین معمارزاده، داوود باقری، تورج نصر، کنعان کیانی، پرویز ربیعی، منوچهر والی‌زاده، خسرو شایگان و … دوبله شد.

جالب اینکه منوچهر اسماعیلی به جای جمشید مشایخی، عزت‌الله انتظامی، محمدعلی کشاورز، جمشید لایق و ناصر طهماسب به‌ جای علی نصیریان، اسماعیل محرابی، اسماعیل محمدی، جهانگیر فروهر، نعمت‌الله گرجی، و عزت‌الله مقبلی به‌ جای جعفر والی و جهانگیر فروهر ادای صدا کردند!

بار دیگر دیالوگ های ناب و شعرگونه، سریال «هزاردستان» زیبایی خاصی به این اثر بخشید.

احمد بخشی دستیار حاتمی در مصاحبه ای در مورد نگارش فیلمنامه و دیالوگ ها توسط وی گفته بود: «علی بدون فیلمنامه سر صحنه نمی‌آمد، اما نکته‌ای در فیلمنامه‌های او وجود داشت؛ حاتمی در فیلمنامه اولیه دیالوگ‌ها را خلاصه می‌نوشت؛ دلیلش هم این بود که می‌گفت وقتی من هنوز نمی‌دانم چه کسی قرار است این نقش را بازی کند و دیالوگ‌ها را بگوید، لزومی ندارد همه چیز را از همین حالا مشخص کنم. حال اگر قول برخی دوستان فراموشکار را هم جدی بگیریم و قبول کنیم که او دیالوگ فیلم‌هایش را سر صحنه فیلمبرداری می‌نوشت، این را باید به پای قوت و قدرت او بگذاریم و نه ضعفش.»

وی همچنین گفته بود: «علی روی دیالوگ‌های فیلم‌هایش خیلی حساس بود و دوست نداشت بازیگرها از خود چیزی به متن گفت‌وگوها اضافه کنند. اگر متوجه می‌شد ادای جمله‌ای برای بازیگر سخت است و حرف در دهانش نمی‌چرخد، آن را درست می‌کرد. از طرف دیگر چون معمولاً با یک گروه خاص کار می‌کرد، همه این اخلاق او را می‌دانستند و کسی بدون هماهنگی قبلی و مقابل دوربین کلمه و جمله‌ای را به اختیار خود عوض نمی‌کرد. اگر هم کسی جدید به گروه اضافه می‌شد، بازیگرهای قدیمی‌تر گوشی را دستش می‌دادند تا حواسش به این موضوع باشد. من نثر حاتمی را در هیچ کجای دیگر ندیدم. بعضی مواقع به این فکر می‌افتادم که شاید او یک دوره‌ای را در زمان قاجار زندگی کرده که اینقدر به زبان آن روزگار مسلط است.»

حاتمی که افزون بر دانش بی نظیر دیالوگ نویسی، توانایی بی مانندی در طراحی صحنه و دکور و لباس داشت، برای ساخت «هزاردستان» احتیاج به لوکیشنی به وسعت تهران قدیم داشت، از این رو، دست به کار بزرگی زد که به یکی از میراث های ابدی این کارگردان بزرگ برای صنعت سینمایی ایران شد.

حاتمی در بزرگراه شهید لشگری، شهرکی را با عنوان شهرک سینمایی غزالی با نام کنونی «شهرک سینمایی و تلویزیونی ایران» با طراحی ولی الله خاکدان و با کمک «جانی کورتینا» دکوراتور ایتالیایی در ۱۰ هکتار و در سال ۱۳۵۸ ساخت.

میدان توپخانه، ساختمان شهرداری، ساختمان عدلیه، خیابان لاله‌زار، خیابان اکباتان، جواهر فروشی قازاریان، گراند هتل، ساختمان شاه‌آباد و کافه پارس تهران قدیم از جمله مکان های بودند که در شهرک غزالی ساخته شد.

این شهرک سینمایی تا کنون محل فیلمبرداری و ساخت بسیاری از سریال ها بوده و نیز به محلی گردشگری تبدیل شده است.

احمد بخشی دستیار علی حاتمی سالها پیش در مورد «هزاردستان» گفته بود:‌ این سریال به طریقه ۳۵ میلیمتری فیلمبرداری شد. در حدود ۲۸ قسمت فیلمبرداری کرده و تحویل تلویزیون دادیم اما فقط ۱۵ قسمت آن به روی آنتن رفت. دلیل اصلی این حذف‌ها حجاب بازیگران زن بود. کل مخارج مجموعه با توجه به ۱۳ قسمتی که هرگز از تلویزیون پخش نشد چیزی در حدود ۹۰ میلیون تومان شد.

۱۲ آبان سال ۱۳۹۷ سریال «هزاردستان» در فهرست ملی حافظه جهانی یونسکو به ثبت رسید.

حاتمی درمورد ساخت «هزاردستان» گفته بود: «هیچ جریانی با ساخت هزاردستان به جز چند رفیق قدیمی موافق نبود. به لحاظ معنوی راضی‌ام، چون شیره جان خود را گذاشتم، زن و فرزند را عذاب دادم تا کارم در حد توانم بی‌عیب باشد. اصلا غایت یک هنرمند متعهد باید همین باشد، کدام هنرمند یا روشنفکر مسئول در طول زندگی‌اش اجر مرارت خود را تمام و کمال گرفته است، مگر با انعکاس موثر و جاودانگی‌اش اثرش در گذشت زمان. امیدوارم آیندگان نقادان با معرفتی در مورد آثار من باشند و من را به از گور درآوردن افکار عتیقه‌ای متهم نکنند.»

حاتمی حین پیش بردن تولید «هزاردستان»، نخستین فیلم سینمایی خود پس از انقلاب را در سال ۱۳۶۱ با عنوان «حاجی واشنگتن» ساخت.

«حاجی واشنگتن» داستانی طنزآلود از اعزام نخستین سفیر ایران به ایالات متحده آمریکا به نام «حسینقلی خان» را روایت می کند و به شرح حیرت، تحقیر و حسرت های وی حین این ماموریت می پردازد.

حاتمی «حاجی واشنگتن» را با مشکلات مالی فراوان در ایتالیا ساخت و در سال ۱۳۶۱ فقط اجازه نمایش در جشنواره فیلم فجر را یافت و سپس توقیف شد اما خرداد ۱۳۷۷ رفع توقیف شد و پس از فوت حاتمی به نمایش عمومی درآمد!

عزت الله انتظامی در نقش «حاجی واشنگتن» ظاهر و محمدرضا لطفی ساخت موسیقی اثر را برعهده داشت.

فصل قربانی کردن گوسفند در «حاجی واشنگتن» یکی از تأثیرگذارترین سکانس‌های سینمای ایران و از برجسته‌ترین نقطه‌های کارنامه بازیگری عزت‌الله انتظامی است، چنانکه جمله ماندگار «آیین چراغ خاموشی نیست» از تک‌گویی او در این صحنه است.

«کمال المک» دومین فیلم حاتمی از سه گانه وی و در باب نقاشی بود که سال ۱۳۶۲ با نگاهی به زندگی محمد غفاری معروف به «کمال الملک» نقاش شهیر ایرانی ساخته شد.

جمشید مشایخی در نقش کمال الملک، عزت‌الله انتظامی در نقش ناصرالدین شاه، علی نصیریان در نقش مظفرالدین شاه، محمدعلی کشاورز در نقش اتابک و داود رشیدی در نقش رضا شاه با هدایت حاتمی اثری ماندگاری را خلق کردند.

علی حاتمی فیلم سینمایی طنزآمیز «جعفرخان از فرنگ برگشته» را سال ۱۳۶۶ با اقتباس از نمایشنامه ای به همین نام نوشته حسن مقدم با بازی حسین سرشار در نقش «جعفرخان»، عزت‌الله انتظامی، محمدعلی کشاورز، رضا ارحام صدر، ایرج راد و جهانگیر فروهر روانه سینما کرد.

داستان «جعفرخان از فرنگ برگشته» داستانی معاصر دارد و نقدی طنزآمیز است بر فرنگی مابی و تحلیلی است از فرنگ رفته های که دریافت های خود را از غرب مغایر با ارزش های خانوادگی و وطنی می بینند.

ایرج راد بازیگر «جعفرخان از فرنگ برگشته» در مصاحبه ای نکته جالبی در مورد این فیلم گفته بود: «بسیاری فکر می‌کنند در فیلم جعفرخان از فرنگ برگشته من با مرحوم حاتمی بزرگ همکاری داشتم، اما این‌گونه نیست آقای حاتمی نصف این فیلم را ساخته بودند اما کار نیمه تمام مانده بود، برای ساخت ادامه فیلم از من خواستند که در این اثر ایفای نقش کنم، ادامه این کار را هم آقای متوسلانی ساختند و البته که من چندان نمی‌دانم که چرا ساخت این کار نیمه کاره مانده بود. اما ادامه اثر با همان داستان علی حاتمی ساخته شد!»

روایت شده که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت پس از پایان ساخت «جعفرخان از فرنگ برگشته» از حاتمی خواسته که ۲۰ دقیقه از فیلم را درآورد اما حاتمی خودداری کرده و به همین دلیل ممنوع‌الکار شده بود

فیلم «مادر» ساخته مرحوم حاتمی را باید ادای دین وی به مقام «مادر» به عنوان ارزشمندترین آفرینش هستی دانست. «مادر» محصول سال ۱۳۶۸، داستان مادری است که با ترک سرای سالمندان، واپسین روزهای عمر را در کنار فرزندان خود که هر کدام گرفتار روزمرگی هستند، سپری می کند.

حاتمی در این اثر نمادگرایانه خود، مادر را نقطه محوری خانه و عامل پیوند دهنده اعضای خانواده قرار می دهد که وجود او سبب می شود فرزندان بار دیگر دور یکدیگر جمع شوند.

صحنه آرایی پر ظرافت حاتمی، همه در ستایش مادر است، بویژه حوض قلبی شکل وسط حیاط که نمادی از مادر به عنوان قلب تپنده و جریان اصلی زندگی است. همچنین حاتمی در اثر شاعرانه خود، تحلیلی از تقابل سنت و مدرنیته ارائه می دهد.

در «مادر» بار دیگر شاهد دیالوگ های فاخر هستیم که از قلم شاعرانه مرحوم حاتمی جوشش کرده و جمله «شب را بی چراغ باید روشن کرد» از زبان شخصیت «جلال الدین» یکی از فرزندان مادر شنیده می شود.

حاتمی در فیلم «مادر» بهترین انتخاب را برای نقش ها داشته است. مرحومه رقیه چهره آزاد با ایفای نقش مادر، عنوان لقب مادر سینمایی ایران را گرفت. مرحوم محمدعلی کشاورز در نقش «محمد ابراهیم» نسخه معاصری از «شعبان استخوانی» است، که تلاش دارد ارشدیت خود بر خواهر و برادران را با طعنه و متلک تثبیت کند.

جمشید هاشم پور در نقش «جمال» دیگر فرزند ذکور مادر، عالی است و از کلیشه «زینال بندری» خارج شده است. فریماه فرجامی در نقش «ماه منیر» و اکرم محمدی در نقش «ماه طلعت» دیده شده اند.

اما اکبر عبدی با نقش «غلامرضا» زاویه ای دیگر از قدرت بازیگری خود را در قالب فرزند «کند ذهن» مادر ارائه می دهد و حاتمی در سکانس پایانی خبر فوت مادر را با مونولوگ ماندگار او ادا می کند: «مادر مرد، از بس که جان ندارد.»

«مادر» یک ویژگی دیگر دارد که آن هم موسیقی ساخته ارسلان کامکار است.

رقیه چهره آزاد برای ایفای نقش مادر سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن و اکبر عبدی سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش دوم مرد هشتمین جشنواره فیلم فجر را برای ایفای نقش «غلامرضا» کرد.

همانطور که اشاره شد، دوبله به دیالوگ های آثار حاتمی شیوایی شنیداری بیشتری می دهد و جا دارد از منوچهر اسماعیلی یادی کنیم که در فیلم «مادر» جای شخصیت محمد ابراهیم، غلامرضا و جلال صحبت کرده است.

حاتمی در مورد فیلم «مادر» گفته بود: «ساختن فیلم مادر واقعا حسی بود. بیشتر یک حس و عاطفه بود. احساس اینکه خانه من کجاست؟ من متعلق به کی هستم؟ چه کسی از من حمایت می‌کند؟ … در مدت ساختن فیلم به یاد مادرم بود که نامش ایران است.»

پس از «مادر»، حاتمی آخرین فیلم خود با عنوان «دلشدگان» را به موضوع موسیقی، آخرین سه گانه از هنرهای محبوب خود پس از خوشنویسی و نقاشی اختصاص داد.

«دلشدگان» محصول سال ۱۳۷۰ درامی تاریخی و نیمه موزیکال با صدای مرحوم محمدرضا شجریان است و حاتمی افزون بر کارگردانی، نگارش فیلمنامه، تهیه‌کننده و طراح صحنه آن را برعهده داشت.

فیلم برداشتی آزاد و شخصی از سه داستان واقعی در زمان قاجار است که به شرح سختی های گروهی از نوازندگان سازهای ایرانی می پردازد که برای پر کردن صفحه موسیقی به فرانسه سفر می‌کنند.

حاتمی در «دلشدگان» در بستر این ماجرا، شرحی از دلباختگی ناکام «طاهر» خواننده گروه به شاهزاده نابینای ترک می‌پردازد که که در نهایت در غربت جان می‌سپارد.

فیلمبرداری «دلشدگان» در مجارستان و مکان های شبیه فرانسه ساخته شد.

موسیقی یکی از اضلاع مهم کارهای سینمای حاتمی

موسیقی یکی از اضلاع مهم کارهای سینمای حاتمی از «حسن کچل» تا «دلشدگان» بوده و وی ساخت این موسیقی را به نیز حسین علیزاده سپرد.

حسین علیزاده پیشتر در مصاحبه ای در مورد موسیقی و کلام آهنگ‌ها در «دلشدگان» گفته بود: «همه موسیقی‌ها جوهره‌ آن و کلام از خود حاتمی بود که برای «دلشدگان» ساخته بود. البته بعداً که آقای شجریان اینها را اجرا کرد مقداری شعرها را تغییر داد. یعنی او و مرحوم حاتمی پس از مشورت‌هایی که به هم داشتند، اشعار را به فریدون مشیری دادند و مشیری هم از نظر فن شعری یک مقداری تغییر داد. البته کلام حاتمی بسیار زیبا بود. این حسن را هم داشت که محاوره‌ای‌تر بود و شبیه‌تر بود به تصانیف دوره قاجار. یک کار بزرگی هم حاتمی کرده بود و ۵۰۰ واژه‌ای که در دوره قاجار در صحبت‌های روزمره به کار می‌رفته را هم در دیالوگ‌ها و هم در اشعاری که برای تصنیف‌هایش ساخته بود استفاده کرد. من می‌توانم بگویم که تم‌های اصلی فیلم «دلشدگان» را از شعرهای حاتمی گرفتم. این اشعار خود به خود یک زمینه موسیقیایی برای من به وجود می‌آوردند.»

در «دلشدگان» امین تارخ، اکبر عبدی، جلال مقدم، فرامرز صدیقی، سعید پورصمیمی، حمید جبلی، محمدعلی کشاورز، فتحعلی اویسی، رقیه چهره‌آزاد، جمشید هاشم‌پور و لیلی حاتمی ایفای نقش می کردند و بعدها آواز و تصنیف‌های ساخته‌ شده برای فیلم در آلبومی به نام «دلشدگان» منتشر شد.

«جهان‌پهلوان تختی» واپسین تلاش حاتمی برای ساخت اثری سینمایی از این قهرمان ملی بود که به علت بیماری حاتمی ناتمام ماند.

حاتمی که از ابتدای دهه ۷۰ شمسی مطالعه و تحقیق درباره زندگی جهان‌پهلوان تختی را آغاز کرده بود، بعد از پشت سر گذاشتن دشواری‌هایی سرانجام در سال ۱۳۷۵، ساخت فیلم «جهان پهلوان تختی» را آغاز کرد اما پس از آنکه فقط بخش‌هایی از فیلم را تصویربرداری کرده بود، مبتلا با سرطان و در بیمارستان بستری شد.

عزت الله انتظامی سالها پیش در گفت وگویی، خاطره ای غمبار از بیماری حاتمی روایت کرده و گفته بود: «سر فیلم جهان‌پهلوان تختی، علی حاتمی با من تماس گرفت و گفت که قرار است این فیلم را بسازد و نقش پدر تختی را هم برای من در نظر گرفته. چند ماه بعد هم فیلم را کلید زد ولی هنوز اوایل کار بود که درد کمر علی شروع شد. اواسط فیلم بودیم که بیماری علی شدت گرفت و او مجبور شد کار را رها کند و برای معالجه به لندن برود؛ اما زیاد طول نکشید و سریع برگشت. اصلاً کسی فکرش را نمی کرد که علی یک دفعه از پا بیفتد. برای بار دوم که کار را شروع کردیم، علی دیگر نمی‌توانست آنقدر رو پا باشد.

من هم هر روز صبح که می‌رسیدم اول می رفتم پیشانی علی را ماچ می‌کردم و می‌پرسیدم: علی‌جان آماده‌ای؟ می‌گفت: آره، اما دیگر توان نداشت. یادم می‌آید یک سکانسی را در شب می‌گرفتیم که مادر تختی باید فارغ می‌شد و چون زایمان سختی داشت و بچه به دنیا نمی‌آمد، باید می‌رفتم سقاخانه‌ی رو به‌روی خانه‌ام و نذر و نیاز و دعا می‌کردم.

سر این سکانس اتفاق بسیار عجیب و غریبی برای من افتاد که هر موقع یادش می‌افتم بغض می‌کنم و اشک امانم نمی‌دهد. در آن شب باید میله‌های سقاخانه را می‌گرفتم و این دیالوگ را می‌گفتم: یا موسی بن جعفر، یا حضرت رضا، این بچه زودتر به دنیا بیاید.» دوربین، صدا و همه آماده شدند. من رفتم رو به‌روی سقاخانه و این دیالوگ به ناخودآگاه از دهانم بیرون آمد: یا موسی بن جعفر، یا حضرت رضا … علی را شفا بده.» فضا را سکوتی عجیب گرفت. علی سری گرداند و کات داد. همه عوامل زدند زیر گریه. من هم دستانم را انداختم گردن علی و دو نفری های‌های گریه کردیم. آن شب دیگر نتوانستم کار را ادامه بدهم. بعد زنگ زدند و گفتند علی حالش خوب نیست و در بیمارستان مهراد بستری است.»

علی حاتمی روز پنجشنبه ۱۴ آذر سال ۱۳۷۵ بر اثر سرطان پانکراس در ۵۲ سالگی درگذشت و پیکر وی در قطعه هنرمندان بهشت زهرا(س) به خاک سپرده شد، در حالیکه یکی از ماندگارترین دیالوگ‌های فیلم «حاجی واشنگتن» بر روی سنگ مزار وی نقش بست: «آیین چراغ خاموشی نیست.»

احمد بخشی دستیار حاتمی نیز شرحی از ماجرای آگاه شدن حاتمی از بیماری خود نقل کرده است: «حاتمی از سرطان لوزالمعده در گذشت. آن اوایل که درد داشت همه فکر می‌کردند زخم معده است و جالب است بدانید دست آخر (محمدعلی) فردین سبب شد تا نوع بیماری علی شناخته شود. فردین دوست دکتری داشت که در یک مهمانی بعد از شنیدن جریان دردهای علی از فردین می‌خواهد به علی پیشنهاد کند تا آزمایشی خاص را پشت سر بگذارد.

فردین با من تماس گرفت و بعد از پرس و جو از همسر حاتمی، وقتی مطمئن شدیم او قبلاً این آزمایش را انجام نداده، صبح روز بعد همراه علی و فردین و داود رشیدی به بیمارستان دی رفتیم. او این آزمایش را به انجام رساند و عصر آن روز معلوم شد این درد او از سرطان لوزالمعده است. درد علی با یک کمر درد شروع شد. دکترها گفته بودن باید پیاده‌روی کنی. بعد از آن راه رفتن در استخر را تزویج کردن اما کمر درد او خوب نشد. کار به انرژی‌درمانی هم کشید تا اینکه بعد از چهار ماه داستان فردین پیش آمد و همه چیز روشن شد.
علی ۱۰ روز در بیمارستان خوابید و طی آن ۱۰ روز در اتاقش هر شب برنامه بود. از هنگام تشخیص بیماری تا زمانی که برای درمان تکمیلی به انگلستان رفت حدود هفت هشت ماه دیگر گذشت. علی از پرواز با هواپیما می‌ترسید و این ترس به قدری شدید بود که هنگام پرواز امید روحانی که تخصص اصلی‌اش دکترای بیهوشی است به فرودگاه آمد و علی را با آمپول بیهوش کرد تا بعد از آن ما بتوانیم علی را سوار هواپیما کنیم. هنگام فیلمبرداری «تختی» هم به شدت درد داشت و البته در آن دوران یک روز در میان هم شیمی‌درمانی می‌کرد. با تمام دردی که داشت توانست ۲۰ دقیقه از «تختی» را فیلمبرداری کند.»

پس از فوت حاتمی، بهروز افخمی پروژه «جهان پهلوان تختی» را در سال ۱۳۷۶ با بازی فریبرز عرب نیا و نیکی کریمی به پایان رساند.

همچنین پس از درگذشت حاتمی، دو نسخه سینمایی از سریال «هزاردستان» به عنوان «کمیته مجازات» در ۱۳۷۷ و «تهران روزگار نو» در سال ۱۳۷۸ با تدوین واروژ کریم‌مسیحی و تهیه کنندگی محمدمهدی داد به اکران درآمد.

علی حاتمی آرزوهای بزرگی در عرصه فیلمسازی در سر می پروراند اما افسوس که عمر یاری نکرد.

من یک آرزوی بسیار مهم دارم و آن این است اگر عمر ناقابلم یاری کند و اگر مهر خداوند شامل زندگی هنری‌ام شود یک بار به ساخت یک شخصیت بدون نقطه ضعف بپردازم و آن ساخت فیلم عظیمی از زندگی حضرت رسول خدا (ص) استوی پیشتر در مصاحبه ای گفته بود: من یک آرزوی بسیار مهم دارم و آن این است اگر عمر ناقابلم یاری کند و اگر مهر خداوند شامل زندگی هنری‌ام شود یک بار به ساخت یک شخصیت بدون نقطه ضعف بپردازم و آن ساخت فیلم عظیمی از زندگی حضرت رسول خدا (ص) است. من از روزی که فیلم محمد (ص) و یا «الرساله» اثر مصطفی عقاد را دیدم، همواره این آرزو را داشته و دارم و از خداوند می‌خواهم که قبل از مرگم این توفیق نصیبم شود.

حاتمی بی الگو بودن را از ویژگی های فیلم های خود می دانست و در مصاحبه تلویزیونی گفته بود: کار من خوب یا بد، شبیه هیچ کار دیگری نیست و تکلیف منتقد با این کار روشن نیست و میزانی ندارد که آن بسنجد.

حاتمی همچنین در مورد اینکه چرا بیشتر آثار ساخته وی مربوط به دوره ای خاص تاریخی است، تصریح کرده بود: تعلق خاطر من به گذشته باعث شده که بیشتر درباره مسایل گذشته فیلم بسازم. من بیشتر به مسایلی می‌پردازم که شناختی از آن داشته باشم.

البته حاتمی و آثار وی از انتقادهای جدی نیز دور نمانده بود. یکی از انتقادها این بود که حاتمی در ساخت آثار تاریخی، دست به تحریف واقعیت می زده و به واقعیات توجهی نداشته است.

حاتمی سال ها پیش در گفت وگو با منوچهر نوذری در پاسخ به این منتقدان، این انتقادات را ناشی از ناآگاهی آنان به امور علمی و تحقیقی مرتبط با هنر نمایش دانسته بود.

وی همچنین گفته بود: آن چیزی که در فیلم هایم مطرح می شود نه تاریخ است و نه رویا. چیزهای هستند که اگر در تاریخ رخ می نمود تاریخ را زیباتر می کرد.

حاتمی همچنین در پاسخ به این انتقاد که حاتمی فقط اشیا را در فیلم های خود نمایش می دهد، گفته بود: نوع کارهای سینمایی من وابسته به اشیا و اشخاص است و آنها را به شکلی که موضوع کار طلب می کنم ارائه می دهم.

حاتمی کارهای سینمایی خود را نیز مبتنی بر تحقیقات دانسته و گفته بود: تحقیقاتی که در کار هنری می شود کمتر از تحقیقاتی که محققان ادبی و علمی انجام می دهند، نیست.

به هر روی علی حاتمی هنرمند و سینماگری بود که دغدغه مردم ایران را داشت و این را می توان در پاسخ به مرحوم منوچهر نوذری که از او پرسید چه کاری در دست تولید پس از «دلشدگان» دارد، یافت:‌ «فکر می کنم کاری که لازم است توسط من انجام شود، موضوع – بیان – تاریخ معاصر ایران است با خاطره های که رجال قدیمی نوشته اند یا مطالبی که مورد توجه مردم دنیا است. اگر ما تصویر خیلی صریح و روشنی از مردم ایران ارائه نکنیم آنها – از مردم ایران – ارائه خواهند کرد.»

مرحوم مشایخی سالها پیش در تحسین حاتمی به او لقب «سعدی سینما» را داد و مرحوم انتظامی نیز در باره حاتمی گفته بود: بدبختانه هیچ هنرمندی در سال‌های بعد از حاتمی، نتوانست جانشین او شود. هیچ نویسنده و کارگردانی نتوانست نظم و نثری که او در فیلم‌هایش داشت را تکرار کند.

در کارنامه حرفه ای علی حاتمی هیچ جایزه ملی و بین المللی مشاهده نمی‌شود، اما نام وی با تاریخ و فرهنگ ایران گره خورده است و جایگاه بلند او فتح شدنی نیست.

فرزاد موتمن کارگردان سینما عنوان کرد آنچه به اسم درام اجتماعی در سینمای ایران نام برده می‌شود ژانری است در سینما که در ایران اختراع شده است و پشتوانه سینمایی ندارد.

به گزارش سینمای خانگی به نقل از روابط عمومی گروه سینمایی «هنر و تجربه»، نشست نقد و بررسی فیلم «خاطرات بندباز» به تهیه‌کنندگی سمیرا برادری و کارگردانی حامد رجبی با حضور کارگردان، بازیگران فیلم و محسن آزرم منتقد سینما شب گذشته شنبه ۱۱ آذر در پردیس سینمایی چارسو برگزار شد.

در ابتدای این جلسه محسن آزرم منتقد سینما با بیان اینکه سینمای ایران بعد از انقلاب سینمای اجتماعی را باب کرده است، گفت: سینمای اجتماعی از جمله غلط‌های رایج است که متاسفانه برخی منتقدان سینمایی ایران به اشتباه از روی هم نوشتند در حالی‌که اساساً سینما در ذات خودش اجتماعی است.

وی با اشاره به اینکه بسیاری از فیلم‌ها، آثار نقد اجتماعی هستند افزود: این فیلم‌ها موضع اجتماعی دارند و قرار است جرقه‌ای را در ذهن مخاطب‌شان روشن کنند؛ آثار «برادران داردن» نمونه بارز آن است. به طور مثال فیلم «رزتا» که یکی آثار آن‌ها است در سینما باقی نماند و این فیلم باعث شد تا قانونی برای کودکانی که زیر سن قانونی کار می‌کردند تصویب بشود و نامش را قانون رزتا گذاشتند.

این منتقد سینما با اشاره به اینکه ما در ایران فیلم‌سازانی را داریم که دغدغه نقد اجتماعی دارند، گفت: آنچه که درباره سینمای اجتماعی گفته می‌شود اشاره به فیلم‌سازانی دارد که حرفی برای گفتن دارند اما کمتر فیلم‌سازانی هستند که بخواهند از داستان اولیه خود فراتر بروند و نقد کنند.

آزرم ادامه داد: فیلم «خاطرات بندباز» مانند اثر قبلی سازنده‌اش «پریدن از ارتفاع کم» مساله‌ای است که خود فیلمساز دارد و اثر را با یک نگاه انتقادی می‌سازد و این همان چیزی است که کارگردانی را وادار به ساخت فیلم نقد اجتماعی می‌کند.

حامد رجبی کارگردان فیلم «خاطرات بندباز» عنوان کرد: ایده فیلم از واژه «شاپینگ سوسیالیستی» که توسط مراد فرهادپور مطرح شد در ذهنم شکل گرفت، البته این فیلم درباره آن واژه نیست اما محرک اصلی آن بود. چندباری فیلمنامه را بازنویسی کردیم تا در نهایت به همین که شما تماشایش کردید، رسیدیم.

وی ادامه داد: فیلمسازی برای من خودآگاه نیست اما می‌دانستم که در فیلم نیاز به یک سکون و آرامش داریم و این مساله در طول ساخت فیلم رعایت شد اما این بدان معنا نیست که بدون هیچ چیز از قبل تعیین نشده‌ای سر صحنه برویم و یک ایده کلی داشتم اما هرگز و تا لحظه فیلمبرداری کامل آن را نمی‌بندم و امکان تغییر وجود دارد. من فیلمی را دوست دارم که کنش‌گری اجتماعی در آن وجود داشته باشد و اگر فیلمی می‌سازیم باید تبدیل به یک کنش شود و این کنش‌مندی ابتدا باید برای خود من باشد البته منظورم از کنش‌مندی یک کار فکری است. اینکه خود فیلم یک نگاهی را منتقل کند.

فرزاد موتمن کارگردان سینما که در این فیلم به عنوان بازیگر حضور پیدا کرده بود درباره حضورش در این فیلم به عنوان بازیگر گفت: در همین اول جلسه باید اعلام کنم که بازیگر نیستم و قرار نیست این کار را ادامه بدهم، قبل از این فیلم پیشنهادهایی برای بازی داشتم ولی همیشه آن را رد کردم. درباره بازی در این کار باید بگویم حامد رجبی را سال‌ها است که می‌شناسم و آثارش را دنبال می‌کردم و زمانی که پیشنهاد بازی در فیلمش را به من دادند، سمیرا برادری تهیه‌کننده کار گفت فیلمنامه را بخوان و بعد جواب بده. زمانی‌که فیلمنامه را خواندم احساس کردم که کاراکتر پدر طوری نوشته شده است که می‌تواند بازیگر حرفه‌ای نداشته باشد همین نکته باعث شد که در این فیلم بازی کنم.

وی ادامه داد: این وسوسه همیشه با من بود که کاری که خودم به عنوان کارگردان با بازیگران انجام می‌دهم یک بار خودم تجربه کنم و به همین دلیل پذیرفتم و از تجربه‌ای که کردم راضی‌ام.

فرزاد موتمن با بیان اینکه در مرحله پیش‌تولید کار، چندین بار دورخوانی داشته‌ایم، توضیح داد: شخصیتی که بازی می‌کردم، بسیار مینی‌مال بود و برای بازی سعی کردم که بفهمم حامد رجبی از این کاراکتر چه چیزی می‌خواهد، مینی‌مال بودن فضای فیلم همان چیزی است که مرا برای بازی در کار ترغیب کرد.

موتمن با اشاره به مباحثی همچون سینمای اجتماعی گفت: آنچه که به اسم درام اجتماعی در سینمای ایران نام برده می‌شود ژانری است در سینما که در ایران اختراع شده است و پشتوانه سینمایی ندارد برای آنکه سینمای ما شبیه سینمای جاهای دیگر نباشد.

وی ادامه داد: برای من در سینما تخیل همیشه جذاب است آنچه برای من در فیلم «خاطرات بندباز» مهم بود مینی‌مال بودن داستان و ساختار فیلم بود. داستان دختری که وارد قصه می‌شود و تفکرات قدیمی یک پدر و دختر را برهم می‌ریزد و تغییر می‌دهد.

میرسعید مولویان بازیگر اثر نیز درباره حضورش توضیح داد: قبل از این کار فیلم «پریدن از ارتفاع کم» حامد رجبی را دیده بودم در آن اثر او لحظات ساده را خیلی تاثیرگذار به تصویر کشیده بود به همین دلیل احساس کردم که اگر در این فیلم حضور داشته باشم به خاطر جزییات مدرنی که در پردازش کاراکتر دارد، بازیگر خوش‌شانسی هستم که توانسته این فیلم را در کارنامه کاری‌اش داشته باشد.

میرسعید مولویان اشاره کرد: زمانی‌که فیلمنامه این کار را می‌خواندم، فیلمنامه کار جزییاتی داشت که برایم بسیار جالب بود و این‌طور نیست که فیلم به خودی خود جلو رفته باشد. بار اول که فیلمنامه را خواندم آنقدر برخی از نکاتش برایم سنگین بود در مسیر رسیدن به دفتر حامد رجبی بار دیگر نیز خواندم تا زمانی‌که با او حرف می‌زنم بفهمم علت آن مکث‌ها و سکوت‌ها چیست، البته که در این فیلم همه‌چیز بسیار تعاملی بوده است.

جمال شورجه کارگردان سینما و تلویزیون از آرزویش برای به سرانجام رسیدن سریال تلویزیونی «موسی(ع)» در زمان حیات خود گفت.

به گزارش سینمای خانگی، جمال شورجه کارگردان باسابقه سینما و تلویزیون که پیش از این قرار بود پروژه تلویزیونی «موسی (ع)» را کارگردانی کند و به دلیل بیماری این امکان را از دست داد، درباره مذاکراتی که با ابراهیم حاتمی‌کیا به‌عنوان کارگردان فعلی این پروژه داشته است، به مهر گفت: من و ابراهیم حاتمی‌کیا از ابتدا صحبت‌های کلی در این زمینه داشتیم و ایشان حتی برای ورود به پروژه، اذن گرفتند. تا جایی هم که اطلاع دارم این روزها گروه تولید مشغول پیگیری ساخت دکورها، تهیه لباس‌ها و فراهم آوردن مقدمات استودیویی کار هستند.

وی با ابراز امیدواری برای به سرانجام رسیدن پروژه «موسی» تاکید کرد: من به حضرت موسی (ع) این قول را داده‌ام که ابتدا این سریال را بسازم و بعد از دنیا بروم. امیدوارم تا زنده‌ام این اتفاق رخ بدهد.

شورجه درباره دلایل تکرار نشدن تجربه‌هایی همچون فیلم «۳۳ روز» در قالب سینمای مقاومت در ایران، گفت: این جنس فیلم‌ها کارهایی است که باید از بالا برای آن‌ها سفارش وجود داشته باشد. همان زمان هم آقای شمقدری معاون سینمایی بود و در بنیاد فارابی هم آقای میرعلایی مسئولیت داشت که خودشان دستی برآتش سینما داشتند. امروز هم همان اتفاق باید رخ بدهد و مدیران باید چند کار شاخص در موضوعاتی مانند فلسطین را که موضوع روز هستند، سفارش بدهند.

وی افزود: درباره موضوع فلسطین می‌توان به فیلمنامه‌نویسان توانمندی مانند فرهاد توحیدی و یا حبیب احمدزاده سفارش کار داد تا پروژه از همان مرحله صفر به درستی کلید بخورد. وقتی فیلمنامه‌نویس و کارگردان معتبر پای چنین کارهایی بیاید دیگران هم همراه می‌شوند. امروز محمد خزاعی باید نویسندگان سینما را فرابخواند و از اولویت بودن موضوع غزه با آن‌ها صحبت کند. بودجه‌ای هم می‌توانند به این موضوع اختصاص دهند. رایزنی‌ها می‌تواند از طرف سازمان سینمایی با سفارتخانه‌های مربوطه صورت بگیرد تا دوستان فیلمساز بتوانند برای تحقیقات بیشتر به فلسطین هم بروند. گروهی از فیلمنامه‌نویسان کاربلد می‌توانند در قالب یک سفر پژوهشی به میدان بروند و سوژه‌های ناب را پیدا کنند.

شورجه ادامه داد: زمانی که من «۳۳ روز» را می‌ساختم، سوژه اولیه آن وجود داشت و داستان آن را خود آقای شمقدری نوشته بود. همین امروز هم می‌توان از ظرفیت امثال آقای شمقدری برای سرپرستی گروه‌های اعزامی به فلسطین استفاده کرد. در همین شرایط جنگی می‌توان سینماگران را به میدان فرستاد تا داستان‌های ناگفته‌ای درباره خانواده‌های درگیر در جنگ و یا عملیات‌های مرتبط را روایت کنند.

این کارگردان باسابقه تاکید کرد: این موضوعات در مرحله فراخوان و اعلام حمایت هم نباید متوقف بماند و نیاز است که بودجه عملیاتی برای آن تخصیص داده شود. در موضوعات دیگری مانند عاشورا و یا مقاومت هم می‌توان اقدامات و طرح‌های مشابهی داشت و از ظرفیت سینماگرانی مانند داوود میرباقری بیشترین استفاده را برد.

وی افزود: من زمانی برای یک پروژه سینمایی به الجزایر رفتم. آن زمان معاون وزیر الجزایر به ایران آمده بود و با معاون وزیر ما تعهدنامه‌ای را امضا کرد تا فیلمی با موضوع مفاخر الجزایر و با حضور عوامل ایرانی تولید شود. من برای این کار انتخاب شدم و وقتی به آنجا رفتم با فیلمنامه‌ای مواجه شدم که خیلی خوب نبود. فیلمنامه‌نویسانی را به‌عنوان مشاور پای کار آوردم تا آن متن اصلاح شود. این جنس کارها نیاز به پیگیری میدانی دارد.

شورجه در پایان درباره نسل جوان فیلمسازان در سینمای ایران هم گفت: سینماگران جوان باید در کنار سینماگران پیشکسوت قرار بگیرند تا بتوانند با پشتوانه پیشکسوتان، وارد معرکه شوند. نسل جوان باید به میدان‌های مختلف ورود داشته باشند تا خودشان سوژه‌هایی را شکار کنند.