فرهاد ورهرام، مستندساز گفت: «عروسی مقدس» یک فیلم مردم شناسی است و ما حق نداریم در چنین آثاری دست به تحلیل زده و برای مردم از صفت استفاده کنیم. این فیلم مانند اشیا یک موزه به حساب می‌آید و محققان می‌توانند از آن استفاده کنند.
به گزارش سینمای خانگی از ایرنا، فیلم «عروسی مقدس» عصر روز گذشته در برنامه «شب‌های مستند» موزه سینمای ایران با حضور فرهاد ورهرام، کارگردان و دکتر پروین ثقه‌الاسلام استاد دانشگاه و پژوهشگر میراث فرهنگی نمایش داده شد.
فیلم مستند به مثابه اشیاء تاریخی
فرهاد ورهرام بعد از نمایش فیلم درباره روند پژوهش مستند مردم‌نگاری «عروسی مقدس» گفت: در سال ۱۳۶۸ نصرالله کسرائیان از عکاسان شناخته شده، سفری به این روستا داشته است و این روستا و مراسم آیینی آن به واسطه عکس‌های کسرائیان به ایرانیان معرفی شد. آن عکس‌ها در کتاب «سرزمین ما ایران» و کتاب «کردستان» منتشر شد.
ورهرام با اشاره به عوامل مستند خاطرنشان کرد: متاسفانه یکی از فیلمبرداران این فیلم زنده یاد مرتضی پورصمدی مدتی پیش فوت کرد و گوینده اثر هم زنده یاد هوشنگ آزادی‌ور بود.
ورهرام درباره حفظ و ادامه دار بودن رسوم ها در زمان حال گفت: متاسفانه این روزها آیین‌ها و مراسم ها کم رنگ شده است. مراسم پیرشالیار نیز که در نیمه بهمن برگزار میشود نیز به همین مسئله دچار شده است. من موضوعاتی که مقابل دوربین می‌برم را تعقیب می‌کنم. فیلمی درباره بختیاری‌ها در سال ۱۳۶۶ ساختم که در آن جامعه کوچ نشین را تعقیب کردم. امروزه شاهد هستیم بسیاری از این افراد کوچ‌رو، حاشیه نشین شهرها هستند.
وی ادامه داد: مراسمی که در فیلم شاهد آن بودید، دیگر به این شکل وجود ندارد. در این روستا، ساختمان‌ها و کوه‌ها برای ساخت خانه‌های تازه تخریب شده‌اند. همچنین ورود زیاد گردشگران و عکاسان باعث شده بزرگان روستا دیگر این مراسم را برگزار نکنند.
ورهرام با بیان اینکه فیلمی را بعد از سی سال ساختم که دیگر شباهتی به شکل سابق خود در اورامان ندارد، خاطر نشان کرد: در فصل بهار مراسمی در این خطه برگزار می‌شد که طی آن، دامداران به بدرقه اولین گروهی می‌پرداختند که به ییلاق می‌رفتند اما امروزه این دو مراسم کهن با یکدیگر ترکیب شده و دیگر شکل سابق خود را ندارند. این فیلم مانند اشیا یک موزه به حساب می‌آید و محققان می‌توانند از آن استفاده کنند.
ورهرام ادامه داد: هنگام ساخت «پیرهای اورامان»، به سه پیرشالیار برخوردم که مربوط به دوره اسلامی بودند. آن‌ها پیش از اسلام دین‌های خود را داشتند. در ابتدای فیلم برای آنکه روایت را از طرف خود بازگو نکنم، آن را به متولی نسبت دادم به همین دلیل صدای گوینده هم متفاوت است و از جایی به بعد خودم صاحب روایت می‌شوم. به نظر من پیرشالیار یک شخصیت افسانه‌ای و اسطوره‌ای است.
حضور «عروسی مقدس» در جشنواره‌های تخصصی مردم‌شناسی
ورهرام در پاسخ به سوال یکی از حضار مبنی بر حضور کم‌رنگ زنان در مراسم ها و آیین ها در فیلم گفت: زنان در این مراسم به جز پختن نان نقشی ندارند. اصولاً در بسیاری از مراسم‌های آیینی ما، خانم‌ها نقش پررنگی ندارند.
وی افزود: «عروسی مقدس» یک فیلم مردم شناسی است و ما حق نداریم در چنین آثاری صدا را از جای دیگر وارد کرده یا از موسیقی استفاده کنیم و نباید دست به تحلیل زده و برای مردم از صفت استفاده کنیم. فیلم «تاراز» که مالک آن هستم، در حال بازسازی است و از این بابت خوشحالم اما اگر این اتفاق هم نمی‌افتاد، نگاتیو زیبایی‌هایی دارد که برای من جذاب است. این نکته را هم بگویم که «عروسی مقدس» آخرین اثری بود که هوشنگ آزادی ور، گفتار آن را برعهده داشت.
نقش موزه ها در ساخت فیلم های مستند
در ادامه پروین ثقه الاسلام درباره نقش موزه‌ها در ساخت چنین فیلم‌هایی گفت: زمانی که من به عنوان مدیر مجموعه کاخ گلستان مشغول به کار بودم، تعدادی فیلم مستند ساخته شد. «آلبوم خانه» کاخ گلستان بعد از موزه انگلیس، دومین آلبوم خانه جهان است.
وی ادامه داد: ما وظیفه داریم علاوه بر تشویق مردم به بازدید از موزه‌ها، از داشته‌های میراثی خود استفاده کرده و آن را در اختیار مستند سازان قرار دهیم. در مجموعه کاخ گلستان آلبوم خانه و مراکز اسناد از مراکزی هستند که جذابیت زیادی برای ساخت فیلم‌های مستند دارند.
وی ادامه داد: موزه‌های ما نظیر موزه ملی و آبگینه پتانسیل لازم را دارند تا به شکل‌های مختلف در چنین آثاری مورد توجه قرار گیرند. موزه مکانی است که باید داشته‌های خود را در دید مردم قرار دهد. ما در آن مقطع تلاش می‌کردیم دانشجویان هنر خصوصا هنرجویان رشته‌های سینما و نقاشی را جلب کنیم و از آن‌ها بخواهیم آثاری را درباره این موزه تولید کنند. امیدوارم چنین روندی همچنان ادامه دار باشد.
هنرمندان باعث پویایی موزه ها می شوند
این پژوهشگر بیان داشت: یکی از رسالت‌های مهم موزه‌ها این است که داشته‌های خود را در اختیار هنرمندان رشته‌های مختلف قرار دهند تا آثار نگهداری شده در این مراکز دیده شوند. امروزه مردم به موزه گردی عادت کرده‌اند، در حالی که در گذشته این‌گونه نبود. هنرمندان می‌توانند باعث پویایی، زنده بودن و معرفی موزه‌ها شوند.
تقته الاسلام درباره علت ماندگاری مستندهای مردم نگار گفت: در این رابطه قدرت کارگردانی سازنده این آثار، نقش مهمی دارد. اگر فیلم را کارگردانی با عشق و علاقه نساخته باشد، ماندگار نخواهد بود. باید به دنبال ماندگاری یک اثر برای سال‌های طولانی بود. می‌توان با ابتدایی‌ترین وسایل فیلمبرداری، اثر ماندگاری را تولید کرد. عشقی که کارگردان برای ساخت فیلم خود می‌گذارد، نسبت به مسائل تکنیکی امر مهم‌تری به شمار می‌رود.
وی ادامه داد: از نظر من در فیلم مستند تنها ابژه، تکنیک کارگردانی و تدوین مهم نیستند و عشق کارگردان به سوژه است که اهمیت دارد. فیلم‌های آقای ورهرام سرشار از عشقی اینچنین است. اگر فیلم فقط برای فروش یا تشویق ساخته شود، تاثیر زیادی نخواهد داشت. گاهی نیز موضوع فیلم برای فیلمساز مقدس میشود و این نکته بسیار مهم است.
در ادامه ارد عطارپور، از مستندسازان سرشناس که در جلسه حضور داشت، درباره ضرورت ساخت مستندهای مردم نگار گفت: می‌توانیم از آثاری مانند فیلم‌های فرهاد ورهرام نسبت به زندگی و آیین مردم که در گوشه و کنار دنیا زندگی می‌کنند، اطلاعاتی به دست آوریم اما متاسفانه در ایران به جز ورهرام فردی دیگری را نمی‌شناسم که به صورت پیوسته مستندهای مردم‌نگار بسازد.
وی افزود: او دارای کارنامه پرباری است که روند آن از اواخر دهه چهل شروع شد. در گذشته یک موسسه دانشگاهی وجود داشت و از آنجا بود که این نسل رشد کرد. حتما ضرورتی وجود داشت که این تشکل شکل گرفت اما به دلایل مختلفی متاسفانه ادامه پیدا نکرد.
